Tıpkı California ve Mısır pamukları gibi dünyanın en prestijli ürünleri arasında sayılan Ege pamuğunu üreten üretici, uzunca bir süredir "İsotlu şalgam suyu içmiş Japon gibi" kıvranıyor. Siz deyin yanlış uygulamalar, biz diyelim sistemsizlik yüzünden 10 yıldır süregelen sancılı süreç, özellikle son dönemde iyice doruğa çıktı. Uzun elyafı, dayanıklılığı, parlaklığı ve renk tutma özellikleri bakımından sektörde çok özel bir yeri olan Ege pamuğunun ekim alanları, sadece son 3 yılda yüzde 37 küçüldü. Son 10 yıllık dönemde ekim alanlarındaki daralma yüzde 46'yı buldu. Bölgedeki pamuk üretimi de bu daralmaya paralel olarak yüzde 35 oranında azaldı. Buna karşılık Türkiye'nin 1995-96 sezonunda 113 bin ton olan pamuk ithalatı, 2004-2005 sezonunda 700 bin tona yaklaştı.
Gördüğünüz gibi tablo çok vahim. Birkaç yıldır "bari üç beş kuruş kazanayım" diye mısır ekimine yönelen pamukçu, mısır fiyatlarının da düşmesi ile (ki bu da plansızlığın bir eserisidir) iki cami arasında kalmış beynamaza döndü.
Elbet böyle bir durumda "Vermezse Mabud, neylesin Sultan Mahmud" deyip işin içinden sıyrılıvermek olmaz. Sorunun temeline inip kalıcı çözümler bulmak, Ege'deki pamuk üretimini ve üreticisine el verip kurtarmak, Ege pamuğunu yeniden zirveye çıkarmak, üretimin cazibesini artırıp bölgeye ve ülkeye sağladığı katma değeri yeniden "kayda değer" düzeylere getirmek, lodosa tutulmuş mayıs çirozu gibi ne yapacağını bilmeyen üreticiye eski güvenini kazandırmak gerekir.
Bütün bunlar da, devletten tekstilci ve konfeksiyoncuya, ihracatçıdan tarım örgütlerine kadar sorumluluk sahibi herkesin boynunun borcudur.

Mühür kimdeyse?
Ancak size sunduğumuz bu olumsuz tabloya bakıp "bölge pamukçuluğu için hiçbir şey yapılmıyor" gibi bir ana fikir çıkarmanızı da istemeyiz.
Dolayısıyla gelelim bardağın dolu tarafına?
Ege pamuğunu yeniden ayağa kaldırma çabalarının başında, İzmir Ticaret Borsası'nın (İTB) projeleri yer alıyor. Uzaktan algılama yöntemiyle Türkiye'nin ilk ve tek pamuk rekoltesi tahminini gerçekleştiren İTB, özellikle son birkaç yılda Ege İhracatçı Birlikleri ile birlikte kontaminasyon (kirlilik) konusunda yoğun lobi faaliyetleri yaptı; bu doğrultuda bir Bakanlar Kurulu Kararı çıkarılmasında büyük katkı sağladı. (Ama gelin görün ki, henüz uygulamada kayda değer bir gelişme yok!)
Borsa'nın Ege pamuğuna yönelik son önemli girişimi ise coğrafi işaret tescili? Bölgedeki kurum ve kuruluşların desteğiyle Türk Patent Enstitüsü'ne yaptığı başvurudan olumlu cevap alan İzmir Ticaret Borsası, "Ege pamuğu logosu" dağıtımına başladı.
Pek çoğu farkında değil ama bu girişim, Ege pamuğunun gerçek değerinde satılması ve pamukçunun hak ettiği kazanca ulaşması yolunda atılmış çok önemli bir adım.
Coğrafi işareti kullanma yetkisini alan işletmeler, tamamen Ege pamuğundan oluşan mahlıç pamuk balyaları üzerine coğrafi işaret logosunu vuracak. Bu logonun mühürünü vuran işletmeler, balyaların içinde sadece Ege pamuğu olduğunu garanti etmiş sayılacak ve daha çok kazanacak. Yani mühür kimdeyse Süleyman o olacak. Ege pamuğunu hammadde olarak kullanan tekstilciler, logolu pamukların "karışımsız" olduğunu anlayacak ve güvenerek satın alacak. Böylelikle ürünün piyasa değeri artacak, kalitesi korunacak.
Son yıllarda neredeyse "bir dirhem bal için bir çeki keçi boynuzu çiğnemekle" eş değer görülmeye başlanan pamuk üretimi, yeniden cazip olacak. Üretici yıllar sonra belki de ilk kez pamuk ektiğine sevinecek.
Ancak mutlak başarı için, coğrafi işaret uygulamasının yaygınlaşması ve marka bilincinin benimsenmesi "kaçınılmaz bir koşul" olarak görünüyor.
Ege pamuğunun tek kurtuluşu MAR-KA-LAŞ-MA-DIIIIIR!
Onu bilir onu söyleriz.


EGE'DE PAMUK REKOLTE TAHMİN VERİLERİ
Sezonlar EKİM ALANI (ha) LİF ÜRETİM (Ton)
1996/97 266.424 308.292
1997/98 263.169 304.934
1998/99 254.657 281.380
1999/00 245.101 287.960
2000/01 173.858 234.171
2001/02 201.644 264.206
2002/03 214.442 295.883
2003/04 196.204 252.647
2004/05 176.036 251.996
2005/06 143.512 199.725
Kaynak: İzmir Ticaret Borsası Rekolte Tahmin Tutanakları
(*) : 2000/01 sezonundan itibaren Uzaktan Algılama Çalışması