Bahçeşehir Üniversitesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Yılmaz Esmer’in öncülüğünde 2011 Türkiye Değerler Araştırması sonuçları açıklandı. Sonuçlar, olan bitenlerden haberdar veya bihaber olanlar üzerinde farklı etkiler yaptı, farklı değerlendirmelere yol açtı. Çözümleme, yorumlama çabasına girmeden, açıklanan verileri paylaşmak ve sitemizde kayda geçirmek istiyorum.

Prof. Dr. Yılmaz Esmer’in verdiği bilgiye göre, verilere yüzyüze görüşme yoluyla ulaşıldı. 54 il ve 128 ilçenin, kentsel ve kırsal yerleşim birimlerinde 18 yaş ve üzeri 1605 kişiyle görüşüldü. 29 Haziran – 1 Temmuz 2011 tarihleri arasında toplanan verilen sonucunda şu özet bulgulara ulaşıldı.

Mutluluk, hayattan doyum

Temmuz 2011’de, halkın çoğunluğu, maddi ve manevi açıdan hayatından memnun ve mutludur.

Güven

Genel olarak insanlara duyulan güven ile hükümete duyulan güven artarken, orduya duyulan güven, Güneydoğu Anadolu’da belirgin şekilde düştü.

Siyasal katılım

Halkımız, dilekçe imzalamak, barışçı gösterilere katılmak gibi en konvansiyonel siyasal katılım ve protesto yöntemlerine bile sıcak bakamıyor. Çekingenlik son yıllarda artma eğiliminde.

Sağ-sol ideoloji

2011, sağ-sol yelpazesinde, ortalamanın en sağda ölçüldüğü yıl oldu.

Demokrasiye bakış ve “demokrasi açığı”

Bütün toplumlar gibi, Türk toplumunun da rejim tercihi tartışmasız demokrasidir. Ancak, soyut düzeyde belirtilen bu tercih, iş demokrasi tanımına gelince hayli karışmaktadır. Güçlü lider özlemi belirgindir. Küçümsenmeyecek sayıda insan, ailenin korunmasından fiyat kontrolüne kadar pek çok hususu demokrasinin özelliği olarak görmektedir.

“Öteki”ne hoşgörü

Türkiye’de hoşgörü düzeyleri, bazı iniş çıkışlar gösterse de, daima dünya ortalamalarının çok altındadır. Başka ırktan, başka dinden, başka renkten, hatta başka düşünceden komşu istemeyenlerin oranları hayli yüksektir. Ancak son yıllarda, Avrupa ülkelerinde müslüman komşu istemeyenlerin oranları da (genelde bizim eşdeğer oranlarımızın çok altında olsa bile) ihmal edilebilecek düzeylerde değildir.

Milliyetçilik

Milliyetçilik konusunda, belirgin bir yükseliş veya düşüş gözlenmiyor. Ancak bölgelere göre önemli farklılıklar var. Orta Anadolu ve Doğu Karadeniz bu konuda öne çıkarken, Güneydoğu Anadolu izlenmeye değer.

Dini değerler

Bu araştırmanın bulguları da, dini değerler konusunda bundan önceki pek çok araştırmanın bulgularını teyid ediyor. Toplumumuz, Avrupa’nın ve hatta dünyanın, dinine en bağlı toplumlarından biri. İbadet konusunda da büyük çoğunluk kusur etmiyor. Bilime de büyük saygı duyan toplum, bilim ile din çeliştiği zaman bocalıyor ve bölünüyor.

Kadınların konumu, kadın-erkek eşitliği

Kadın-erkek eşitliğinin yaygın bir değer olması isteniyorsa, Türkiye’nin bu konuda önünde uzun bir yol bulunduğu görülüyor. Düşünce yapısı açısından son 15-20 yıl içinde bu yönde bir gelişme gözlenmediği gibi, bazı alanlarda eşitlikçi değerlerden daha da uzaklaşıldığı söylenebilir. Kesin olan bir bulgu da, erkek üstünlüğü vurgulayan değerlerin, kadınlar tarafından da önemli ölçüde benimsenmiş, içselleştirilmiş olması.

Aile ve çocuk

Aile, evlilik ve çocuk, temel değerler arasında en önde yer alıyor. Bu konuda, 20 yıl içinde herhangi bir değişim gözlemlenmiyor.

Sıkıntılar, endişeler, bireysel güvenlik

Oranları çok yüksek olmasa da, belli bir kesim, yeterli yemek bulamamaya kadar varan sıkıntılarla karşı karşıya kalıyor. Yeterli yemek bulamadığını söyleyenlerin oranı yüzde 15. Bu beyanda yüzde 100 abartı bulunduğunu varsaysak bile, sayı olarak 5 milyon insan söz konusu...

Araştırmaya ilişkin bazı sayısal veriler
(Tam sayıya yuvarlanmış yüzdeler)

* Kendisini “mutlu” hissedenler (çok + biraz mutlu toplamı) yüzde 77
* 10 üzerinden ortalama “genel olarak hayattan memnuniyet” puanı yüzde 7.31
* Hükümete güvenenler (tamamen + biraz güvenenlerin toplamı) yüzde 61
* Orduya güvenenler (tamamen + biraz güvenenlerin toplamı) yüzde 75
* Polise güvenenler (tamamen + biraz güvenenlerin toplamı) yüzde 75
* Basına güvenenler (tamamen + biraz güvenenlerin toplamı) yüzde 41
* Başka bir dinden insanlara güvenenler (tamamen + biraz güvenenlerin toplamı) yüzde 38
* Başka milletten insanlara güvenenler (tamamen + biraz güvenenlerin toplamı) yüzde 39
* İlk kez tanıştığı insanlara güvenenler (tamamen + biraz güvenenlerin toplamı) yüzde 24
* “Bugün ülkemizde insan haklarına büyük ölçüde saygı gösteriliyor” diyenler yüzde 15
* “Bugün ülkemizde insan haklarına hiç saygı gösterilmiyor” diyenler yüzde 16
* Kendisini “dindar” olarak tanımlayanların oranı yüzde 81
* Oruç tuttuğunu söyleyenlerin oranı yüzde 87
* Namaz kıldığını söyleyenlerin oranı yüzde 70
* Cehenneme inananların oranı yüzde 97
* Son kuran bayramında kurban kestiğini söyleyenlerin oranı yüzde 57
* Ramazanda, lokantaların iftara kadar kapalı kalması gerektiğini düşünenler yüzde 44
* Kadının plajda mayo giymesinin günah olduğunu düşünenler yüzde 61
* “Din esas olarak öteki dünyaya anlam kazandırır” görüşüne katılanlar yüzde 79
* Tanrıya inanmayan politikacıları göreve layık bulmayanlar yüzde 55
* Yönetim görevlerinde dinibütün insanların bulunmasını yararlı görenler yüzde 51
* Dine ve dini değerlere saldıran kitap ve yayınların yasaklanmasını isteyenler yüzde 63
* Cem evlerine camiler gibi ibadethane statüsü verilmesini doğru bulanlar yüzde 58
* “Bilim ile din çelişirse, her zaman din doğrudur” görüşüne katılanlar yüzde 77
* Tek doğru dinin kendi dinleri olduğunu söyleyenler yüzde 79
* Yaşlı insanların toplum üzerinde bir yük teşkil ettiğini düşünenler yüzde 32
* Yaşlıların gereğinden fazla siyasi güce sahip olduğunu düşünenler yüzde 57
* Kendilerini mahallelerinde güvenlikli hissetmeyenler yüzde 17
* Güvenlik amacıyla silah veya bıçak taşıdığını söyleyenler yüzde 8
* İşini kaybedip, yeni iş bulamamaktan endişe duyanlar yüzde 68
* Telefonlarının dinlenip, e-postalarının okunmasından endişe duyanlar yüzde 52
* Çocuklarına iyi bir eğitim sağlayamamaktan endişe duyanlar yüzde 76
* Bazı koşullarda, adaletin sağlanması için savaşın zorunlu olduğunu düşünenler yüzde 43
* Son bir yıl içinde, yeterli yemek bulamadığını söyleyenler yüzde 15
* Evlerinde bulaşık makinesi bulunanlar yüzde 49
* Yazlık evi olanlar yüzde 7
* Evliliğin modası geçmiş bir kurum olduğunu düşünenler yüzde 8
* Seyrek de olsa, bilgisayar kullananlar yüzde 53
* Beyana göre, ortalama erkek boyu 173.8 cm
* Beyana göre ortalama kadın boyu 163.5 cm
* Beyana göre ortalama erkek kilosu 75.95 kg
* Beyana göre ortalama kadın kilosu 66.59 kg
* Ortalama beden kitle endeksi 25
* Sigara içmeyenlerin oranı yüzde 63