İzmir'de bugün metropol ilçe sınırları içinde Kültür ve Turizm Bakanlığı'nca işletme belgesine sahip 149 turistik konaklama tesisi bulunuyor. Bu tesisler 13 bin 798 oda, 28 bin 820 yatak ile hizmet veriyor. 149 tesis içinde bulunan engelliler için tasarlanmış oda sayısı ise sadece 109.

Geçmiş yıllarda aileleri bir araya getiren, büyükleri ziyaret vesilesi olan bayramlar şimdilerde daha çok "tatil" olarak algılanmaya başladı. Turizmciler, bu bayram da da "tüm odalar dolu"diye seviniyorlar. Eğer bir engeliniz yoksa, belki siz de bu satırları "uzanmışım kumsala" modunda okuyan kitle içinde olacaksınız. Peki ya engeliniz varsa?

İşte orada durmak gerekiyor. Çünkü engelliyseniz, kendi engelinizin yanı sıra turizm sektörünün engellerine de takılacaksınız demektir. Neden mi? Çünkü sizin için tasarlanmış bir otel, akşam yemeğe gidebileceğiniz size uygun bir restoran, uygun bir tuvalet ya da ayağınız bir yere takılmadan gezinip hoşça vakit geçirebileceğiniz bir alış veriş merkezi bulmanız ülkemiz ve kentimiz olanaklarında oldukça zor.

Engellilerin kendi sorunlarını, sorunlarına çözüm önerilerini paylaştıkları sosyal medyada "Nerede tatil yapabilirim?" sorusu son günlerde en çok gündeme gelenlerden biri. Bu ülkede emeğiyle çalışıp vergisini veren engellilerin de, engelsiz ya da “potansiyel engelli” vatandaşlar gibi tatil yapması en doğal hakları. Peki, İzmir'de engelliler için tatil olanakları nasıl, kente gelen yabancı ya da yerli turist, kentte yaşayan engelli vatandaş tatilini nerede yapacak?

Bu sorunun yanıtı ne yazık ki, çok da iç açıcı değil. Türkiye'de bedensel, zihinsel, görme özürlü 4,5 milyon engelli yaşarken, bu sayı kanser, şeker, diyaliz hastalarıyla birlikte 8,5 milyonu buluyor. İzmir'de ise yaklaşık 100 bin engelli vatandaş bulunduğu tahmin ediliyor. Engellilerin konaklayabileceği tesis sayısı bu rakamların yanında oldukça yetersiz kalıyor.

İzmir'de işletme ve yatırım belgeli turistik tesislerin yatak kapasitesi 42 bin dolayında. İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü'nün Haziran 2013 verilerine göre, bugün metropol ilçe sınırları içinde bakanlığın işletme belgesine sahip 149 tesis bulunuyor. Bu tesisler 13 bin 798 oda, 28 bin 820 yatak ile hizmet veriyor. 149 tesis içinde bulunan engellilerin için tasarlanmış oda sayısı ise sadece 109. Yatırım belgeli tesisler tamamlandığında bu sayının da artacağı tahmin ediliyor.

Türkiye Seyahat Acentaları Birliği'nin (TÜRSAB) 2008 yılında yaptığı bir çalışmada engelliler için tasarlanmış oda sayısı İstanbul'da 147, Muğla'da 159, Antalya'da 605 olarak saptanmış. Özetle, İzmir'de de engelliler için ayrılan oda ve yatak sayısı, engelsiz vatandaşlar için ayrılan yatak sayısının çok çok altında.

Odalarda neler olmalı?

Tesislerde yer verilen engelliler için tasarlanmış odalarının koşulları Kültür ve Turizm Bakanlığı'nca belirtilmiş durumda. Bakanlık üç yıldız ve üzeri tesislerde bu tür odaların bulundurulması şartını koyuyor. Diğer kimi koşulları sıralarsak... Turistik tesislere girişlerin özel bir rampayla olması. Kapıların tekerlekli sandalyelerin geçebileceği şekilde en az 85 santimetre genişlikte düzenlenmesi. Odalarda yine tekerlekli sandalyelerin rahatça dönebilmesi için en az 150 santimetrelik bir alan bulunması. Elbise dolaplarındaki askılıkların tekerlekli sandalyedeki engellinin yetişebileceği yükseklikte olması. Tuvalet, lavabo ve banyoların da engelilerin sandalyeleriyle yararlanılabilecek şekilde düzenlenmiş olması. Kapılarda oda numaralarının görme engelliler için kontrast renkler kullanılarak yazılmış olması. Engellilerin kullanacağı odaların zemin katta ve halısız olması. Eşik yüksekliklerinin 1,5 santimetreyi geçmeyecek şekilde düzenlenmesi....

Peki kağıt üzerinde olduğu belirtilen koşullar, bu tesisleri gerçekten engellileri mutlu eden, iyi bir tatil mekanı haline getiriyor mu? Elbette hayır. Hemen bir örnek verelim: Zemin katta engelliler için tasarlanmış odalara yer veren birçok otelin bu odalarda halı kullanıyor olması önemli sorunlardan biri. Engelliler için tasarlanmış odaların bulunması tesisin engellilerin kullanımına uygun olduğu anlamına gelmiyor çoğu kez.

Engelliler için odası bulunduğunu belirten tesislerdeki bir başka sorun da havuzlarla ilgili. Malum, yaz sıcakları, İzmir'de tatile çıkan kişilerin havuza ya da denize girmeden serinlemesi olanaksız. Engelliler için yapılacak en pratik çözüm, havuz başlarına konulacak asansörler. Yaşlı ve kilolu müşteriler için de kullanılabilen bu asansör sistemlerinin fiyatı donanımına göre 8 bin lira ile 24 bin lira arasında değişirken, bu asansör sistemini kuran turistik tesis sayısı da bir elin parmaklarını geçmiyor İzmir'de. Otel odalarının ağırlıkla bedensel engellilere göre ayarlanmış olması ise önemli sorunlardan bir diğeri.

Turizm engelliler açısından sıkıntılı bir sektör

Engelli turizminin İzmir'deki durumunu sormak, görüşlerini almak için Küçükyalı'da hizmet veren İzmir Valiliği Engelliler Merkezi'nin Koordinatörü Rıza Mutkiloğlu'yla görüştük. Koordinasyon Merkezi, İzmir'de 13 yıldan bu yana hizmet veren ve engelli vatandaşların diğer devlet kurumlarıyla ilişkilerinin düzenlenmesinde, engelliler için yapılan uygulamalarda yol haritasının belirlenmesinde destek veren bir birim.

Merkezin koordinatörü Mutkiloğlu, "Turizm iki açıdan sıkıntılı bir konu. Birincisi turizm sektöründe engelliyseniz istediğiniz hizmeti alamazsınız. Ayrıca turizm engelli istihdamı konusunda en sıkıntılı sektörlerden biridir" diyor. Engellilerin eğitim ve yabancı dil konusunda sıkıntıları olduğu için bu sektörde çok alt düzeyde istihdam edildiğine de dikkat çekiyor Mutkiloğlu. Tesislerin belirli yıldızlara ulaştıkça engelli odası ayırmak zorunluluğu bulunduğunu, çoğu zaman odaların engelliler için uygun şekilde tasarlanmadığını alatıyor ve deneyimlerinden de yararlanarak şunları söylüyor:

"Tesislerin engelli odalarını ben de kullanıyorum. Özellikle farkındalık yaratmak ve biraz da kontrol etmek için. Örneğin banyolardaki tutamaklar. Çoğu kez tek bir somun ya da vidanın tuttuğunu görürsünüz. Oysa engelli kişi tüm gücüyle asılır o tutamağa. Birçok yerde elimde kaldığı olmuştur tutunduğum malzemelerin. Kağıt üzerinde iyi niyetle yapılan düzenlemeler uygulamada geçerli ya da yeterli olmayabiliyor. Çünkü toplum olarak engellileri yeterince tanımıyoruz. Bütüncül olarak bakılmıyor konuya. Bir odadan küveti çıkartmak, odanın döşemesini düzeltmek yetmiyor. Yine bir örnek vereyim, bir keresinde özel tasarlanmış odada kalmış ama yatakları aşıp balkona çıkamamıştım."

Engelli turizminin tüm dünyada çok önemsenen bir sektör olduğuna değinen Engelliler Merkezi Koordinatörü Rıza Mutkiloğlu, Almanya'dan bir örnek veriyor: "Almanya'dan her yıl binlerce aile otistik çocuklarının tedavisi için Amerika'ya gidiyor. At, yunus, havuz terapileri için. Yine Antalya'da birçok otel yurtdışından diyaliz merkezleriyle çalışıyor. Diyaliz hastası da tatil yapacak. Gittiği yerde diyalizini de alması gerek. O zaman otelin ona göre bir donanım sunması gerekiyor. Türkiye'de bu konu henüz tam oturmadı, iyi niyetli çabalar var ama yetersiz."

Ayvalık'ta her yıl Eylül ayında düzenlenen Engelli Şenliği'nin engelliler için önemli bir turizm hareketi yarattığını anlatan Rıza Mutkiloğlu, "Şenlik 20. yılına giriyor ama yine de bazı eksikler olduğunu görüyorsunuz. Örneğin hala kumlu plajlara tekerlekli sandalye ile girme sorunu çözülemedi" diyor. Bu yıl Çeşme Belediyesi'nin bir plaja engelli rampası koyduğunu anımsatıyoruz. Mutkiloğlu, "Çok az bu çalışmalar. Biz bir parkta engelli çocuklar ya da engelliler için tecrit edilmiş bir alan olsun istemiyoruz. Halkla iç içe, herkesle birlikte yararlanılacak ortak kullanılan mekanlarda yaşamak istiyoruz" derken Seferihisar Belediyesi'nin bu alanda güzle çalışmaları olduğuna değiniyor. Seferihisar'da hizmet veren Seferihisar Engelliler Kimsesizler Alternatif Su Sporları Derneği'nin (SEKADER) uzun yıllardır engellilerle dalış yaptığını ve bunun engelliler için çok iyi bir fiziksel aktivite olduğuna dikkat çekiyor.

Restoranlar da sorunlu

Konaklamalardaki sorunlardan söz ederken Rıza Mutkiloğlu, restoranlara ve İzmir'de ziyaret edilecek önemli mekanlardaki sıkıntılara da değiniyor. Örneğin İzmir'e gelen her yabancının mutlaka görmek isteyeceği mekanlardan biri olan Asansör'de ve tesisin restoranında engellilerin yaşayabileceği tuvalet sıkıntısını dile getiriyor. Yine gidilecek restoranlarda engelli tuvaletlerinin bulunmadığını, masaların genelde engellilerin kullanabileceği şekilde düzenlenmediğini, tesislere girişte rampaların bulunmadığını anlatıyor.

Engelliler için ayrılan tuvaletlerin "cinsiyetsiz" olduğunu da vurgulayan Rıza Bey, "Dikkat edin, havaalanlarında ya da alışveriş merkezlerinde çoğu kez tek bir engelli tuvaleti bulunur. Sanki engelli cinsiyetsizmiş gibi. İki engelli aynı anda yararlanmak isterse tuvaletten, ne olacak? Bu konuyu defalarca dile getirdik ama yol almak kolay olmuyor" diyor.

Bunları dinleyince, engelli bir turistin, hatta engeliyi bırakın yaşlı bir kişinin, çocuklu bir kadının Kemeraltı'nda ya da Kordon'un o keskin köşeli Arnavut kaldırımlı caddesinde nasıl yürüyebileceğini hiç sormuyoruz bile Rıza Mutkiloğlu'na...

Hepinize "engelleri el birliğiyle kaldırdığımız", isteyen herkesin özgürce ve engelsizce tatil yapabileceği gönlünüzce bir bayram diliyorum...


***

Balçova Termal engelliler için önemli bir tesis

Balçova Termal Otel, İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü'nün verilerine baktığımızda 23 engelli odasıyla en çok engelli vatandaş ağırlayan konaklama tesisi. Ziyaretçilerin daha çok sağlık amaçlı ziyaret ettiği otelde havuzlardaki asansörler engellilerin tesisin olanaklarından daha çok yararlanmasını sağlıyor. Otelde bulunan iç mekan asansörleri, tesis içinde yemek salonlarına geçişte kullanılan rampalar, yemek salonundaki masalar engellilere göre tasarlanmış.

Hangi otelde engelliler için tasarlanmış kaç oda var?

İzmir'deki tesislerden Kaya İzmir Termal Otel'de 9, Aqua Fantasy World Otel'de 5, Onyria Claros Beach'te 5, Swiss Otel Grand Efes'te 4, Paloma Club Sultan 3, Sheraton Çeşme'de 4, Neilson Club Phokai'de 2, Ege Palas Oteli'nde 2, Anemon Çiğli Otel ve Club Teos'ta birer tane bedensel engelliler için tasarlanmış oda bulunuyor.