Türkiye Cumhuriyeti'nin kuruluşunun 100. yılı kutlamaları kapsamında İzmir'de de çok sayıda sergi, panel, konser, sempozyum benzeri etkinlikler düzenleniyor. Kültürpark'taki Atlas Pavyonu'nda 24 Ekim 2023 Salı günü açılacak "Cumhuriyet'in 100'ü İzmir" başlıklı belgesel fotoğraf sergisi de bu değerli çalışmalardan biri. Mustafa Kemal Atatürk’ün önderliğinde kurulan Cumhuriyetin önemli kazanımlarını konu edinen sergide 946 fotoğraf yer alıyor. Cumhuriyetin ilk yıllarına tanıklık etmiş büyüklerimizle yapılan söyleşilerin, anlatımlarının video görüntüleriyle oluşturulan sunum etkinliği zenginleştiriyor.

Sekiz kişilik gönüllü ekip

Tamamı gönüllülerden oluşan sekiz kişilik proje ekibinin hazırladığı "Cumhuriyet'in 100'ü İzmir" başlıklı belgesel fotoğraf sergisi 24 Ekim - 30 Kasım 2023 tarihleri arasında açık kalacak. Fotoğraf sanatçısı Ayşegül Çetinkalp'in "Cumhuriyetin 100. yılında biz de bir şeyler yapmalıyız" düşüncesinden yola çıkarak fotoğraf sanatçısı Aylin Telef'le birlikte kurguladığı etkinliğin büyük emek verilen hazırlık çalışmaları yaklaşık beş ay sürdü. Proje ekibinde fotoğraf sanatçıları Kemal Okul, Erol Özdayı, Nur Uzakgören, koleksiyoner Mert Rüstem ve gazeteci Hüseyin Erciyas ile birlikte ben de gönüllü olarak yer aldık.

Cumhuriyetin birleştiriciliğinden aldıkları güçle, Cumhuriyet sevdalısı gönüllü bireyler olarak bir araya geldiklerini anlatan proje önderi Ayşegül Çetinkalp, bu sergiyi fikirleri ve heyecanlarıyla ortaklaşan ekiple oluşturduklarını belirtiyor. Çetinkalp, "Türkiye'de ilk defa koleksiyoner, fotoğrafçı, gazeteci, halk bir araya gelip kolektif bir çabayla bu sergiyi açacak. Serginin vizyonu açısından çok önemli bir buluşma. Cumhuriyet için herkes bir araya geldi bu sergide. Tüm İzmirlileri bu özel sergiyi izlemeye davet ediyoruz" diyor.

Belgesel fotoğraf sergisi projesinin kurgulanmasında Çetinkalp ile ortaklaşan fotoğraf sanatçısı Aylin Telef, görüşlerini “Hak ve hukukun olduğu modern bir Türkiye’nin temel taşlarından en önemlisidir Cumhuriyet. Bunun önemini anlamak ve anlatmak gerekti ya da unutanlara hatırlatmak" sözcükleriyle dile getiriyor. Telef, "İşte bu düşüncelerimden dolayı, Cumhuriyet yıllarında yetişmiş bir kadın ve bu vatanın bir evladı olarak Cumhuriyet’in 100. yılına yaraşır bir fotoğraf projesi yaptığımız için mutlu ve gururluyum” diye ekliyor.

Sergi yedi bölümden oluşuyor

Büyük bir heyecanla ve titizlikle üzerinde çalışılan ve yedi bölümden oluşan "Cumhuriyetin 100'ü İzmir" sergisinin girişi koleksiyoner Mert Rüstem'in özel arşivinden derlenen fotoğraflarla başlıyor. Yer almaktan gurur duyduğu bu projede 1922 - 1950 arasındaki bölümü hazırladığını, Cumhuriyet'in ilanından sonraki gelişmelerle İzmir'deki gelişmeleri birleştirdiğini anlatan Mert Rüstem, şunları söylüyor:

"Cumhuriyet Bayramı kutlamaları, eğitim öğretim yaşamı, Mustafa Kemal'e ait anılar, anektodlar yer alıyor bu bölümde. Ziyaretçilerin çok güzel fotoğraflar göreceği bu bölümden herkesin etkileneceğinden eminim. İzleyenlerin kendi döneminden bir şeyler bulacağı bu sergiden çok güzel anılarla ayrılacağını düşünüyorum" diyor.

Cumhuriyetin Yüzleri

Serginin "Cumhuriyetin Yüzleri" bölümü yaşları 90 ile 108 arasında değişen, tanışmaktan ve söyleşmekten büyük onur duyduğum, Cumhuriyet'le soluk alıp büyümüş 12 çınarımıza ayrıldı. Onlarla yaptığım söyleşiler sırasında çekilen fotoğraflar da bu bölümde yer alacak.

108 yaşındaki öğretmen Hasibe Sabiha Özar, Mualla Leman Adlı, Halif Zeki Büyüktanır, Mevlüt Kaplan, Şaban Yaylalı, Atatürk'ü yakından görmüş Hanri Benazus, Cumhuriyet'le büyümüş Ayşe Sülhat Tangüner, Hatice Adıyaman, Müjgan Özçam, Müşerref Demir, Hayrettin Reşat Gürsaler ve Salih Öztüregen'le yaptığım söyleşilerin özet görüntüleri bu bölümde izlenebilecek. Tüm bu söyleşiler sergi için hazırlanan kitapta da yer alacak.

Foto muhabirlerinin gözünden İzmir 

Serginin ilgi çekeceğini düşündüğümüz bir bölümü de "Foto Muhabirlerinin Gözünden İzmir" bölümü. Gazeteci ve foto muhabiri olarak uzun yıllar İzmir'de görev yapan Aykut Fırat, Esat Erçetingöz, Hüseyin Erciyas, Lütfü Dağtaş, Mustafa Oğuz, Turan Gültekin ve Ümit Otan'ın etkileyici, kent belleğinde yer alacak fotoğrafları anıları da tazeleyecek. Bu bölümde benim de yıllar önce Kemeraltı'nın, Seferihisar'ın ve İzmir'in yazar, sanayici, gazeteci, koleksiyoner çınarları ile yaptığım ropörtajlar sırasında çektiğim portre fotoğraflar görülebilecek. 

Bu bölümün sorumlusu gazeteci Hüseyin Erciyas, “Fotoğrafı çeken fotoğraf makinesi değil, onun arkasındaki gözdür” sözünü anımsatıyor. Bir fotoğraf karesinin kimi zaman uzun metinlerden daha fazla anlatım gücüne sahip olabildiğini söyleyen Erciyas, "Sergimizde yer alan Foto Muhabirlerinin Gözünden İzmir bölümünde hem muhabir hem de foto muhabirlerinin gözünden kente dair kareler yer alıyor. Muhabir ve foto muhabirlerin objektifinden karelerde sergilenenler İzmirlileri bir zaman tüneline götürecek, duygulu anlar yaşatacak inancındayım" diyor.

Sokak Sokak İzmir sergisi

İzmir’in sokaklarını 50 yıldır düzenli olarak fotoğraflayan fotoğraf sanatçısı Kemal Okul’un “Sokak Sokak Kentim İzmir” sergisi izleyenlere İzmir nostaljisi yaşatacak. Sergide koleksiyonunun yanı sıra ustalarından kendisine kalan fotoğrafları da paylaşan Okul, "Bu sergi bizim gibi fotoğrafçılar için müthiş bir sergi. Böyle bir projenin daha önce yapıldığını hiç sanmıyorum. Bütün fotoğrafçıların bir araya gelerek, belli bir konu için buluşması, ellerindekileri ortaya dökmeleri müthiş. Hele ki Cumhuriyet söz konusuysa bu çaba çok çok değerli" diyerek şu görüşleri dile getiriyor:

"Bu sergide 946 fotoğraf sergileniyor, birbirinden değerli sekiz küratör bu sergiye büyük emek verdi. Kaç aydır uğraşıyoruz ve ortaya müthiş bir serginin çıktığına inanıyorum. "Sokak Sokak Kentimiz İzmir" bölümünde kendi koleksiyonumda yer alan 1930'ların eski İzmir fotoğrafları var. Yine Efes Oteli'nde çalıştığım dönemde tanıştığım, İzmir'e gelen çok ünlü sanatçıların, siyasetçilerin fotoğrafları var. Ayrıca Mithat Paşa Sanat Enstitüsü'nden 1935 yılında mezun olan Ustam Mehmet Rauf Çelebi'nin okulla ilgili muhteşem fotoğrafları var. İzmir tarihi açısından çok değerli her biri. Ustam gazeteci Mustafa Turhanoğlu'nun dönemin siyasetçilerilerine ilişkin önemli fotoğraflarını da görecek İzmirliler."

100 Fotoğrafçı 100 Fotoğraf

Foto belgesel niteliğindeki sergide başlı başına bir bölüm olan "100 Fotoğrafçı 100 Fotoğraf" bölümü bir başka renkli bölüm. Bu bölümde ARTLENS, Bergama Amatör Fotoğraf Sanatı Derneği, Ege Fotoğraf ve Sinema Amatörleri Derneği, İzmir Büyükşehir Belediyesi Fotoğraf Sanatı Derneği, İzmir Fotoğraf Sanatı Derneği, İzmir Doğa Fotoğrafçıları, Ödemiş Fotoğraf Sanatı Derneği, Özer Sanat, PYXIS Fotoğraf Kulübü ve Urla Fotoğraf Gönüllüleri Derneği'nden gelen toplam 100 fotoğraf İzmir'le fotoğraf sevdalılarını buluşturuyor. Modern İzmir'in bugün geldiği noktayı izleyiciye sunuyor bu bölüm.

İzmir halkından gelenler

Bu serginin en kapsamlı bölümlerinden biri de "İzmir halkından gelen fotoğraflar" bölümü. "İzmir Halkının Gözünden Cumhuriyet Sergisi" bölümünde İzmirlilerin kendi albümlerindeki 1923-1950 yılları arasında kentimizde çekilmiş fotoğrafları sergileniyor. Serginin bu bölümünün düzenlenmesini fotoğraf sanatçıları Nur Uzakgören ve Erol Özdayı üstlendi.

Uzakgören, sergi için "Kurtuluş Savaşı'nın zorlu mücadelesini büyük anne ve babalarından dinleyen bir nesiliz biz. Cumhuriyeti kazanımlarını ve kıymetini ilk ağızdan öğrendik, kavradık, benimseyip değer verdik. Ata'mıza minnettar olan biz sekiz kişi, ulusumuza armağan olan Cumhuriyetimizin 100. yılında minnetimizi göstermek için ortak paydamız fotoğraf ile bir araya geldik ve bu sergiye emek verdik. İzmir’e İzmirliye ulusumuza armağan olsun" diyor. 

Serginin bir foto belgesel projesi olarak İzmir'de ender görülebilecek bir çalışma olduğunu vurgulayan fotoğraf sanatçısı Erol Özdayı, "Neredeyse 50 yıla yakın bir zamandır fotoğrafla uğraşıyorum. Bu projedeki kadar heyecan duyduğun bir proje olduğunu söyleyemem. Çünkü bu, Cumhuriyet için yapılmış bir proje" diye konuşuyor.

Özdayı, "Cumhuriyet çocuğu olarak 100. yılın önemi beni çok etkiledi ve bu projede bu amaç uğruna ekibimizle bir çalışma yapmak çok değerliydi. Cumhuriyete sevdalı bir ekip tarafından gönülle, içtenlikle hazırlanan serginin değeri, önemi büyük. Bu sergi geleceğe bir miras. Bu serginin bir parmak izi olduğunu düşünüyorum" diye ekliyor.

APİKAM sergi paydaşı

Ahmet Piriştina Kent Arşivi ve Müzesi (APİKAM), İzmir Büyükşehir Belediyesi'nin desteğiyle foto belgesel niteliğinde hazırlanan bu serginin paydaşlarından. "APİKAM Arşivinden İzmir’de Görev Yapan Belediye Başkanları ve İzmir’in Önder Kadınları Sergisi" bölümünde 1923’den günümüze kadar görev almış belediye başkanlarının fotoğrafları yer alıyor. Ayrıca İzmir’in alanlarında ilklere imza atmış kadınlara ayrı bir bölümde yer veriliyor.