Kütüphanecilik, kütüphaneler ve ilgili konularda toplumsal farkındalık yaratmayı amaçlayan Kütüphane Haftası bu yıl 25 - 31 Mart 2024 tarihleri arasında, İl Kültür Turizm Müdürlüğü ve Türk Kütüphaneciler Derneği İzmir Şubesi'nin hazırladığı iki ayrı programla kutlanacak. Türk Kütüphaneciler Derneği haftanın temasını "Sürdürülebilirlik ve savunuculuk" olarak belirledi, İzmir İl Kültür Turizm Müdürlüğü ise etkinliklerini "Yapay zeka temelli akıllı kütüphaneler" temasıyla gerçekleştirecek. 

60. Kütüphane Haftası öncesinde Türk Kütüphaneciler Derneği (TKD) İzmir Şube Başkanı Hatice Gümüş ve Yönetim Kurulu Üyesi, İzmir Büyükşehir Belediyesi Kent Arşivi Müzeler ve Kütüphaneler Şube Müdürlüğü Şefi Yeliz Çam Tatlıbadem ile APİKAM'da bir araya gelerek söyleştik. TKD 1949 yılında, Ankara'da kurulmuş. TKD İzmir Şubesi ise 1966 yılından bu yana çalışmalarını sürdürüyor. Kütüphanecilerin yanı sıra kitap dostlarının da çalışmalara katılabildiği derneğin 149 üyesi olduğunu öğreniyoruz. 

TKD İzmir Şube Başkanı, 22 yıllık kütüphaneci Hatice Gümüş, dijitalleşmenin bu gün kütüphanecilik ve arşiv sektörünün vazgeçilmezi olduğunu söylüyor. Kütüphaneciliğin bilişim teknolojileri kapsamında çok hızlı gelişen bir meslek grubu olduğunu anlatan Gümüş, tüm dünyada akıllı kütüphaneler ve yapay zekanın konuşulduğunu belirtiyor. Bu nedenle bakanlığın bu yıl Kütüphane Haftası temasını ağırlıkla yapay zeka olarak belirlediğine dikkat çekiyor. Hatice Gümüş, tüm bu yenilikçi çalışmaların sürdürülebilir olması için, akıllı kütüphane uygulamalarının yaygınlaşması ve kütüphanelerin ev sahibi olan kütüphanecilerin haklarını savunmak, koşullarını konuşmak amacıyla da TKD'nin "sürdürülebilirlik ve savunuculuk" temasını seçtiğini vurguluyor.

İzmir'de şehir kütüphanesi acil ihtiyaç

İzmir'de "kütüphane" olarak tasarlanmış bir şehir kütüphanesine acil ihtiyaç duyulduğunu belirten Hatice Gümüş, "Kente gelen birisinin bir anıt gibi mutlaka görmek, ziyaret etmek isteyeceği modern bir şehir kütüphanesi, cazibe merkezi olacak bir mekan, neden yapılmasın?" diyor. Gümüş, "Ankara’da Milli Kütüphane ve Millet Kütüphanesi, İstanbul'da Rami Kütüphanesi ve Beyazıt Kütüphanesi bu ihtiyacı karşılıyorken, maalesef güzel İzmirimizin bir şehir kütüphanesi yok" diye ekliyor. 

Kütüphane olarak tasarlanmış bina yapılmasa da İzmir merkezinde çok fazla atıl bina bulunduğuna dikkat çeken TKD İzmir Şube Başkanı Hatice Gümüş, "Yerel yönetimlerin ve devletin iş birliği çerçevesinde görkemli, araştırmacılar için de merak uyandıran, kent hafızasının oluştuğu, korunduğu, akıllı bir kütüphane projesi rahatlıkla yapılabilir" diyor. Gümüş, İzmir'in kent merkezindeki en önemli kütüphanelerinin İzmir Milli Kütüphane ve APİKAM olduğunu ancak yer, hizmet, koleksiyon bakımından yetersiz durumda olduklarını dile getiriyor.

Kütüphaneler ders çalışma mekanı

Öğrencilerin kütüphaneleri ders çalışma mekanı olarak değerlendirdiğini, kent merkezinde ve ilçelerde açılan kitap kafelerin bu işlevi gördüğünü belirten Hatice Gümüş, araştırmacıların daha çok araştırma ya da üniversite kütüphanelerini tercih ettiğini belirtiyor. Yeni nesil kütüphane hizmetlerinin kullanıcıyı kütüphanelere çekmeye başladığını söyleyen Gümüş, "Örneğin İzmir’de Alsancak Halk Kütüphanesi'nde etkinlik yapılmayan gün yok diyebilirim. Bu da kullanıcı sayısını etkiliyor" görüşünü paylaşıyor. 

Kütüphanelerin niteliği sorgulanıyor

İzmir'de halk kütüphanelerinin yanı sıra İzmir Büyükşehir Belediyesi, ilçe belediyeleri, üniversiteler ve Fransız Kültür Merkezi, Goethe Enstitüsü gibi kurumlara ait farklı nitelikte kütüphanelerin bulunduğuna değinen Hatice Gümüş, son dönemde kütüphane ile kitaplık kavramının biraz karıştığını dile getiriyor. Özellikle "Her mahalleye bir kütüphane" projesi kapsamında İzmir'de 51 mahalle muhtarlığında "kitaplık" oluşturulduğunu, ancak bu sistemin ne yazık ki sürdürülebilir olmadığını anlatan Gümüş, sözlerini şöyle sürdürüyor:

"Söylemler ve girişim güzel elbette, ancak buraların desteklenmesi, okuyucu analizi yapılması, kar-zarar analizi yapılması gerekiyor. Öte yandan yerel yönetimlerin açtığı kitaplıklarda otomasyon sistemi yerine her belediye kendine özel numerik sistem ya da barkod kullanıyor. Bu kütüphaneler toplu katalog sistemine dahil değil, hangi kütüphanede ne kitap var, bilmek zor. Çünkü hepsi kendine göre bir kataloglama yapıyor. Bu karmaşaya bir de kurumlarda kütüphaneci istihdam edilmediğini ekleyince evrensel kurallara göre kurulmuş bir kütüphaneden söz edemiyoruz."

Kütüphane var kütüphaneci yok

Kütüphanecilik mesleğini yapacak, kütüphanelerde çalışacak kişilerin mutlaka üniversitelerin bilgi belge yönetimi bölümü mezunu olması gerektiğini söylüyor TKD İzmir Şube Başkanı Hatice Gümüş, "Kütüphaneciler kütüphanelerin ev sahibidir. Ev sahipleri kütüphanelerde değil" diyor. "İzmir'deki kütüphanelerde kaç kütüphaneci çalışıyor?" soruma verdiği yanıt ise bu mesleği tercih etmeyi düşünen gençler için umut kırıcı: "İzmir'de üniversite kütüphanelerinde çalışan kütüphaneci toplamı 33. İzmir'in en eski kütüphanesi İzmir Milli Kütüphane’de bir, İzmir Büyükşehir Belediyesi kütüphanelerinde bir kütüphanecilik mezunu çalışıyor."

Türkiye genelinde 15 üniversitede bilgi belge yönetimi eğitimi verildiğini, ancak bu alanda ciddi bir akademisyen eksiği bulunduğunu belirten Hatice Gümüş, "İzmir Katip Çelebi Üniversitesi kentimizde bu eğitimi veren tek üniversite. Bilgi belge yönetimi bölümü 2010 yılında açılmasına rağmen öğretim elemanı eksikliğinden daha ilk mezunlarını bile verememiş durumda" diyor. Gümüş, "Okul açıldıktan tam 14 yıl sonra yani bu yıl, 180 öğrenci bu bölümden mezun olacak. Umarım mesleklerini yapabilecekleri kurumlarda istihdam edilebilirler" dileğini paylaşıyor. 

Kitap bağışı konusu

TKD İzmir Şube Yönetim Kurulu Üyesi, 26 yıllık kütüphaneci, İzmir Büyükşehir Belediyesi Kent Arşivi Müzeler ve Kütüphaneler Şube Müdürlüğü Şefi Yeliz Çam Tatlıbadem söyleşimiz sırasında kitap bağışı konusuna değiniyor. İnsanların daha çok evlerini boşaltmak için kitap bağışladıklarını anlatan Tatlıbadem, bunlar arasında nitelikli kitap bulmanın zor olduğunu belirtirken şu bilgileri paylaşıyor:

"Pandemi döneminde de yaşadık, insanlar kitap bağışladılar, evden çıkamayanlar için İzmir Büyükşehir Belediyesi olarak evlere kitap servisi yaptık. Daha sonra bu bağışlar sürdü. Ancak gelen beş-altı koliden kullanılabilecek nitelikte belki bir koli kitap çıkıyor. Biz de isteyenlere dağıtıyoruz. Örneğin cezaevlerinden kitap talebi çok geliyor. Sınava çalışan mahkumlar var, hatta bu kitaplardan çalışıp üniversite kazanalar olduğunu biliyoruz. Yine onların çocukları için test kitaplarını ulaştırıyoruz. Bu kitaplar bağış değil, sıfırdan alınan kitaplar. İzmir Büyükşehir Belediyesi'nin kütüphane ve kitap dostları için yaptığı çok değerli çalışmalar var. Mahalle kütüphaneleri de çok güzel bir proje. Özellikle kimi mahallelerde muhtarın da çabasıyla çok güzel sonuçlar alıyoruz. Kitap sayısı her geçen gün artıyor. Çocukların kadının kitaba ulaşamadığı yerlerde bu hizmet daha da değerli." 

***

İki kurumdan iki farklı program

Türk Kütüphaneciler Derneği (TKD) İzmir Şubesi'nce ev sahipliğinde düzenlenen 60. Kütüphane Haftası 25 Mart 2024 Pazartesi günü saat 13.30'de düzenlenecek açılış töreniyle başlayacak. EÜ Atatürk Kültür Merkezi'ndeki törenin ardından "Okuyucu ödülleri" verilecek. Ödül törenini "Sürdürülebilirlik ve savunuculuk" konulu panel izleyecek. Hafta içinde "Kaynaktan veri yollarına yeni nesil bilgi hizmetleri" konferansı, "Kütüphane ortamında yapay zeka" konferansı, "Akademik kütüphaneler İzmir" paneli, tiyatro gösterileri, yazar söyleşileri gerçekleştirilecek. Etkinlik mekanları Ahavat Şalom Sinagogu, APİKAM, Bornova Belediyesi Atatürk Kitaplığı, Cihat Kora Kütüphanesi, EÜ Atatürk Kültür Merkezi, Fransız Kültür Merkezi, İBB Kent Kütüphanesi, İzmir Kültür Sanat Fabrikası ve Yaşar Üniversitesi olarak belirlendi. TKD İzmir Şubesi'nin paydaşları arasında İzmir Büyükşehir Belediyesi, Bornova, Karşıyaka ve Karabağlar Belediyeleri, Goethe Enstitüsü, Fransız Kültür Merkezi, İzmir Milli Kütüphane ve Türkiye Görme Özürlüler Kitaplığı (TÜRGÖK), Ege, Dokuz Eylül, İzmir Yüksek Teknoloji, İzmir Katip Çelebi, İzmir Bakırçay, Yaşar Üniversiteleri ve İzmir Kavram Meslek Yüksek Okulu yer aldı. TKD'nin etkinliklerine ilişkin detaylı programa izmirkutuphaneci.org/59-kutuphane-haftasi/ web adresinden erişilebilir.

İl Kültür Turizm Müdürlüğü'nün programında da çok sayıda panel, atölyeler, sergi, dans gösterileri, opera dinletisi, tiyatro gösterisi yer alıyor. Hafta içinde Geleneksel "Kütüphane enleri" ödül töreni, 8-10 yaş grubu için "Kütüphanelerde yapay zeka uygulamaları" çocuk atölyesi düzenlenecek. "Kitabın serüveni: Kil tabletten dijital tablete yolculuk", "Dünyanın en küçük kitabı ve Türkiye'nin ilk uluslararası sanat dergisi Homeros'un hikayesi" , "Yapay zeka çağında okuma" , "Türkiye'de yapay zeka kullanımı" konulu söyleşiler yapılacak, "Yapay zeka gözünden İzmir halk kütüphaneleri" sergisi, opera dinletisi, "Kütüphanedekiler-bilgi paylaşımı", "Halk kütüphanesinde bir gün deneyim paylaşımı" konulu paneller, yaratıcı drama çalışması, şiir dinletisi yapılacak, okuma şenliği düzenlenecek. Etkinlikler Karşıyaka Hoca Mithat İlçe Kütüphanesi, Atatürk İl Halk Kütüphanesi, İzmir Edebiyat Müze kütüphanesi, İzmir Kültür Sanat Fabrikası Alsancak Halk Kütüphanesi'nde izlenebilecek.