Nihan Türkman İzmir'e iki yıl önce Gaziantep'ten gelmiş bir üniversite öğrencisi. Görme yetisini 10 yaşında yitiren Nihan'ın en büyük tutkusu okumak. İzmir'e geldikten bir hafta sonra görme engelli bir arkadaşının önerisiyle Konak'taki Atatürk İl Halk Kütüphanesi’ni keşfetmiş. Geçen yıl Ekim ayında yeni binasında hizmet vermeye başlayan Konak'taki İzmir Atatürk İl Halk Kütüphanesi'nin Görme Engelliler Bölümü'nden yararlanan yüzlerce öğrenciden sadece birisi olan Nihan Türkman, "Üniversiteye başladığım 2023 yılından bu yana İzmir'de üç adresim var. Okulum, kaldığım yurt ve kütüphanem" diyor.

Atatürk İl Halk Kütüphanesi'nin İzmir'deki yaşamında kendisine renkli bir pencere açtığını anlatan Nihan, “Burası bizim için sadece bir kütüphane değil, sosyalleştiğimiz, kendimizi eşit bireyler olarak hissettiğimiz bir mekan” düşüncesini paylaşıyor. "Gaziantep'te görme engelli bireyler için böyle bir kütüphane yok, olmasını gerçekten çok isterdim. Gaziantep'teki arkadaşlarıma burayı anlattığımda şaşırıyorlar” diyen Nihan, duygularını şu sözlerle dile getiriyor: 

“Ben burada bağımsızlığımı kazandım, özgüvenim geri geldi. Kütüphanenin sadece görme engelli biriminde çalışanlar değil, tüm çalışanlar davranışlarında, seslenişlerinde bizlere karşı çok duyarlı. Herkeste bir farkındalık var. Bazı görme engelli arkadaşlarımız aileleriyle geliyorlar buraya. Çünkü aileler gelip görmek istiyorlar, görünce de içleri rahatlıyor. Güvenli bir ortam var. İnanın Türkiye'nin farklı kentlerinden üniversite tercihini yapan görme engelli öğrenciler bu kütüphaneden haberdar olsa, sadece burası için bile İzmir'de bir üniversite seçer. Burası eminim yıllar sonra da İzmir deyince gülümseyerek anımsayacağım ilk yer olacak."

41 yıldır hizmet veriyor

Kütüphanenin Görme Engelli Birimi 1984 yılında açılmış, okurlarına tam 41 yıldır hizmet veriyor. Hem kabartma hem de sesli kitap üretiminin yapılabildiği, görme engelli bireylerin normal okurlar gibi gelip kitap okuyabildiği, ders çalıştığı Atatürk İl Halk Kütüphanesi, ülkemizde bu özelliğe sahip tek kütüphane olarak biliniyor. Kütüphanede gönüllü okuyucuların desteğiyle görme engelli öğrenciler Yükseköğretime Geçiş Sınavı (YGS), Liselere Geçiş Sınavı (LGS) ya da Kamu Personel Seçme Sınavı'na (KPSS) da çalışıyor. Yabancı dillerini geliştiriyor.

Görme engelli öğrenciler çoğu emekli öğretmen olan gönüllü okurlardan bire bir ücretsiz ders alıyor. Kütüphaneler arası ödünç verme yöntemiyle kaydedilen sesli kitapları, kabartma kitapları farklı kütüphanelere de gönderen Atatürk İl Halk Kütüphanesi, Kars'tan Malatya'ya, Denizli'den İstanbul'a pek çok il halk kütüphanesinin görme engelli üyelerine de destek oluyor. 

Atatürk İl Halk Kütüphanesi Görme Engelli Birimi sorumlularından Yasemin Yazar 2009 yılından bu yana bu bölümde çalıştığını belirtiyor. Kütüphane içinde ilk olarak Görmeyenleri Koruma Derneği bünyesinde açılan bölümün daha sonra tamamen kütüphaneye devredildiğini söylüyor. İzmir'de bağımsız hareket edebilen görme engellilerin yüzde 90'ına hizmet ürettiklerini anlatan Yazar, "350 üyemiz var. Bunların 100'ü düzenli olarak gelen üyelerimiz. 18 ile 70 yaş arasında görme engelliler arasında açık liseye gidenler oldukça fazla sayıda" diyor. Atatürk İl Halk Kütüphanesi'nin Ankara'daki Milli Kütüphane ile entegre olduğunu anlatan Yasemin Yazar şu bilgileri veriyor: 

"Ankara Milli Kütüphane'de 12 ses stüdyosu bulunuyor. Onlar üyeleri için kitapları sesli olarak kaydediyor ve dijital olarak ulaştırıyor. Üyelerimiz engelli kartlarıyla kayıt olarak Milli Kütüphane'nin sesli kitap hizmetinden yararlanabiliyor. Bizim de burada iki stüdyomuz var. Gelen talepleri bu stüdyomuzda karşılıyoruz. Birimimizde 1000 adet Braille Alfabesi'yle basılmış kitabımız, 1300 kadar da sesli kitabımız bulunuyor. Kütüphanemizde az gören bireyler için de kitabı 80 kata kadar büyüten clear view cihazı hizmet veriyor. Braille Alfabesi öğrenmek isteyen öğrencilere, onların ailelerine de zaman zaman kurslar açıyoruz, Braille Alfabesi farkındalık atölyeleri düzenliyoruz.”

"Burası görme engelli bireylerin kültürel ve sosyal etkinliklerle hayata daha aktif katılabildiği, yaşamın içinde bir yer” olarak tanımlayan Yasemin Yazar, “Kütüphane onlar için sadece bir bilgi merkezi değil, aynı zamanda gelişim, güven ve sosyal katılım alanı. Kütüphanede bilgiye erişebilir, sınavlara hazırlanabilir, özgüven kazanıp bağımsız hareket edebilirler" diye ekliyor.

Gönüllü okurlara ihtiyaç var

Görme engelli bölümünün en önemli hizmetlerinden birinin gönüllü okuyucu sistemi olduğuna dikkat çeken Yazar, kütüphaneye katkılı olan 400 gönüllü olduğunu belirtiyor. Matematik, İngilizce ve bilgisayar branşlarında çalışabilecek gönüllüleri kütüphaneye davet eden Yasemin Yazar, görme engelli öğrencilerin sınavlara hazırlanırken bu okurlardan bire bir destek aldığını vurguluyor.

Ankara'da uzun yıllar öğretmenlik yapan Huriye Tosun iki yıldan bu yana kütüphanenin gönüllü okurları arasına katılmış. Tosun, haftanın iki günü kütüphanede, bir günü Türkiye Görme Özürlüler Kitaplığı'nda (TÜRGÖK), diğer günler de çevrimiçi olarak görme engelli bireyler için gönüllü okuyuculuk yapıyor. Nihan Türkman'ın da öğretmenlerinden olan Huriye Tosun deneyimlerini şu sözlerle aktarıyor:

"İlk kez 20 yıl önce üniversite sınavında sorun yaşayan görme engelli bir öğrenciyle tanışmıştım. O sıra okulumdan emekli olmuştum ve dershanede yöneticilik yapıyordum. Öğrenciye yardımcı olduk ve sınavı kazandı. Kendi kendime söz verdim o zaman, görme engelli öğrencilere destek olacağıma. Bu konu ben de bir farkındalık oluşturdu. İzmir'e yerleştiğimde Türkiye Görme Özürlüler Kitaplığı ile tanıştım, oradan da Atatürk İl Halk Kütüphanesi'nin böyle bir birimi olduğunu öğrendim. Burada öğrencilere yardım ediyoruz ama inanın onlara yardımcı olurken biz kendimiz de şifalanıyoruz. Burada yapılan işler çok kıymetli. Küçük bir alanda yüzlerce öğrenciye bire bir hizmet veriliyor. Alan büyük olsa daha da çok öğrenciye destek olacağız. Buradaki personelin yaklaşımı öğrencilerin yaşamlarını değiştiriyor, onlara yön veriyor. Burada sadece okuma da yapmıyorum. Öğrencileri tiyatroya götürüyorum ki, en çok sevdiğim etkinliklerden biri. Zamanı uygun olan herkesi gönüllü okur olmaya çağırıyorum."

İçine bir dünya sığan bölüm

Atatürk İl Halk Kütüphanesi Görme Engelliler Bölümü görme engelli üç personelle okurlara hizmet veriyor. 40 metrekarelik küçücük alana bir dünya etkinlik sığdırılan bölüm, kentteki sivil toplum kuruluşlarıyla, özel okullarla da işbirliğini sürdürüyor. 

Eylül ayında kitap kulübünün yeniden çalışmalara başlayacağı kütüphanenin görme engelliler bölümü önderliğinde düzenlenen önemli bir etkinlik ise "Betimlemeli sinema gösterileri”. Görme engelli bireylerin Karşıyaka Belediyesi Çarşı Kültür Merkezi'nde betimlemeli film izlediğini anlatan Yasemin Yazar, "Sesli Betimleme Derneği'nden aldığımız betimlemeli filmleri, sinemada normal vatandaşlar gibi film izlemenin tadına varıyor. Eşitlik hissini yaşıyor. Ayda bir kez düzenliyoruz bu etkinliği, çok ilgi görüyor" diyor.

Görme engelli bireylerin yaşamlarında rengarenk pencereler açan Atatürk İl Halk Kütüphanesi üyeleri yıl içinde gönüllülerin desteğiyle tiyatro çalışıp oyunlar sahneleyebiliyor, sepet kurslarına katılabiliyor ayrıca müzelere, konserlere ve söyleşilere de gidebiliyor. 

İzmir'de görme engelli bireylere hizmet veren Atatürk İl Halk Kütüphanesi'nin dışında Türkiye Görme Özürlüler Kitaplığı (TÜRGÖK) ve Karşıyaka Belediyesi Sosyal Yardım İşleri Müdürlüğü Görme Engelliler Kütüphanesi bulunuyor. 

***

“Daktilo ile kabartma kitap hazırlıyorduk”

Serkan Samancılar, İzmir Atatürk İl Halk Kütüphanesi Görme Engelliler Birimi'nde 25 yıldır görevli. Kabartma kitaplardan sorumlu Samancılar, kabartma kitapların ilk zamanlar daktilo ile yazıldığını söylüyor ve şu bilgiyi paylaşıyor:

"Kitapları gönüllü okurlar okuyor, ben de daktiloda yazıyordum. Sonra kontrollerini yapıyorduk. 1984-2009 arasında daktiloyla yazıyorduk kitapları. Basımı üç aya kadar süren kitaplar oluyordu. Ve daktiloyla yazarken, kağıdın tek tarafını kullanıyorduk. Şimdi ise kağıtların arkalarına da yazabiliyoruz. Kitaplar bilgisayarla hazırlanıyor ve en fazla bir iki gün sürüyor kabartma bir kitabın baskısı. Okurlardan gelen istek kitapları da basıyoruz. Bastığımız her kitap büyük bir ilgiyle okunuyor."