Kent-Yaşam'da "İzmir Yareni" isimli köşemdeki yazılarımda İzmir'in unutulmuş köşelerini, mekanlarını anlatmaya çalışırım. Bu sefer İzmir Cumhuriyet Meydanı'ndaki Atatürk Anıtı'nı konu edeceğim. Mustafa Kemal Atatürk'ün, at üstünde "Ordular, ilk hedefiniz Akdeniz'dir, ileri!" emrini verişini tasvir eden bronz heykelini… Ne yazık ki üzücü bir yanıyla… Anlatayım…

Kentin merkezindeki bu anıt, çok uzağımızda değil, pek çoğumuz neredeyse her gün yakınından gelip geçer, görürüz. Cumhuriyet Meydanı çok özel bir meydandır. Özel ve önemli günlerde, törenler öncesinde Cumhuriyet Meydanı'na koşarız. Atatürk Anıtı'na çelenk sunar, O'nun manevi huzurunda saygı duruşunda bulunuruz.

01 Ekim 2016 günü saat 17.00 sıralarında kadim dostum Avukat Birol Keskin telefonla aradığında Alsancak'taydım. Çankaya'ya doğru yürüyordum. Birol, Pasaport'ta bir kahvede oturduğunu söyledi, "Uygunsan gel, laflarız. Bir çay içip tavla oynarız" dedi. Yakınlardaydım, yönümü Pasaport'a çevirdim.

Kestirmeden Pasaport'a ulaşmak için Cumhuriyet Meydanı'na çıktım. Atatürk Anıtı önünden geçerken her zamanki gibi fotoğraflamak istedim. Fotoğraf makinem yanımda yoktu, cep telefonumla çekeyim dedim. Akşam üzeri, heykeli ters ışıkta fotoğraflamaya çalıştım.

Çektiğim fotoğrafları telefonumun ekranından kontrol etmeye başladım. Son çektiğim fotoğraf gölgeliydi, renkleri koyuydu ama netti. Görüntüyü büyüttüğümde fotoğrafta ilginç bir ayrıntıyı fark ettim.

Atatürk Anıtı'nın kaidesinin yan rölyefinde, iki eli havada olan askerin bir kolunun dirsekten itibaren olmadığını gördüm. Daha önce bu anıtın fotoğrafını defalarca çekmiştim. Rölyeflerdeki bir figürün durumun böyle olmaması gerektiğini düşündüm. Ünlü İtalyan heykeltıraş Pietro Canonica'nın kolsuz bir asker rölyefine yer vereceğini sanmıyorum dedim…

Eve dönünce bilgisayarımı açtım, daha önce çektiğim fotoğraflara göz attım. Şaşırtıcı ama, rölyefin bu yanını neredeyse hiç görüntülememişim. Işığın açısı, ters ışıkta fotoğraf çekmenin zorluğundan olsa gerek… Hep ön cepheden ve Merkez Postanesi yönünden görüntüler çekmişim…

İnternet'e girip araştırdım. Paylaşılan fotoğrafların anıtın ön cephesinden ya da yine Merkez Postane yönünden çekilmiş olduğunu gördüm. Araştırmalarımı internet üzerinden devam ettiğimde Ü. Aylin Tekiner'in "Atatürk Heykelleri" adlı kitabına rastladım.

Kitabın "Kurtuluş imgesi ve İzmir Atatürk Anıtı" başlıklı bölümünde anıtın Alsancak tarafından çekilen siyah-beyaz fotoğrafına yer verildiğini gördüm. Fotoğrafta anıtın bu yanındaki rölyef tüm ayrıntıları ve figürleriyle görülebiliyordu.

Yanılmamıştım. Bu rölyefte iki eli havada, sağ kolunda tüfek taşıyan bir asker figürü de yer alıyordu. Oysa benim önceki gün gördüğüm ve görüntülediğim rölyefteki asker figürü tüfeksiz ve kolu kırıktı. Açıkçası, Atatürk Anıtı'nın kaidesindeki rölyef tahrip edilmişti.

Milli Mücadele'yi temsil eden, Cumhuriyet Meydanı'na 84 yıl önce dikilen Atatürk Anıtı'ndaki rölyefi kimin, nasıl tahrip ettiği ilgili ve yetkililerce derhal soruşturulmalı. Anıttaki rölyefe verilen zararın nasıl giderileceği tartışılmalı, gerekirse bu zarar restorasyonla telafi edilmeli.

Atatürk Anıtı'ndaki rölyefin tahrip edilmiş hali içimi acıttı. Gördüğüm ve fotoğrafladığım bu tahribattan sizleri, güzel İzmir'imizin yetkililerini ve ilgililerini haberdar etmek istedim.

Atatürk Anıtı'nın öyküsü

Kurtuluşu simgeleyen Cumhuriyet Meydanı'ndaki Atatürk Anıtı, valilik ve belediyenin siparişi üzerine İtalyan heykeltıraş Pietro Canonica tarafından yapılmış. Atlı Atatürk heykeli, Canonica'nın Türkiye'deki son eseri olmuş.

Anıt, 28 Temmuz 1932 günü, dönemin Başbakanı İsmet İnönü ve İzmir Belediye Başkanı Dr. Behçet Uz tarafından açılmış. Başbakan İsmet İnönü, açılış konuşmasında şöyle demiş:

"Bu abide yalnız zaferin bir işareti değil, asırlardan beri Akdeniz'e yerleşmiş olan Türk'ün, dünya medeniyetine vazifesini ifa için, daima yerleşip kalacağı, Akdeniz'in remzidir. Millet daima bu abideden gelecek nesilleriyle birlikte, hız ve kuvvet alacaktır".

84 yıl önce Cumhuriyet Meydanı'na dikilen Atatürk Anıtı'nın kaidesinde tunçtan harflerle "Büyük kurtarıcıya İzmir'in minnet ve şükranı" yazılıdır.

Yararlanılan kaynaklar:

• Atatürk ve Pietro Canonica - Prof. Dr. Semavi Eyice - Eren Yayıncılık - 1986, İstanbul
• Atatürk Heykelleri - Ü.Aylin Tekiner - İletişim Yayıncılık - 2010, İstanbul