***

110 yıllık köşkü küçücük bir kitaplık ayakta tutuyor

Buca'da Seyfi Demirsoy Devlet Hastanesi'nin muhteşem çam ağaçlarıyla dolu bahçesini ziyaret eden hemen her çalışanın, hastanın eğer acelesi ve sancısı yoksa kayıtsız kalamayacağı muhteşem bir yapı, tam 110 yıldır selam veriyor İzmirliler’e. Çam ağaçları arasında, bir tepe üzerine kurulmuş Forbes Köşkü, bir dönem İzmir'de yaşayan meyan kökü ile antimuan madeni ihracatıyla tanınan ve baş döndürücü bir zenginliğe sahip olan İskoçyalı Forbes ailesi tarafından Buca'da av köşkü olarak kullanılmak üzere inşa edilmiş. Kapıları uzun yıllardır ziyarete ve gün ışığına kapalı olan, 13 dönümlük bir alanın içindeki görkemli Levanten yapısı Forbes Köşkü'nün bugün sadece "müştemilat bölümü" kullanıma açık. 

Bir dönem hizmetlilerin kaldığı, mutfağın bulunduğu bölümünde 2014 yılından bu yana Buca İlçe Halk Kütüphanesi Forbes Köşkü Kitaplığı - Okuma Salonu olarak sessiz sedasız hizmet veriyor. Zemininde siyah - beyaz dama taşı gibi döşenmiş İzmir'in ünlü döşeme karoları karosimanların (1) hala durduğu, bu küçücük kitaplığın asıl işlevi sadece okurlara ödünç kitap vermek değil aslında. Kitap dostlarının pek bilmediği, ama ziyaret edenlerin büyük keyif aldığı bu küçücük kitaplık hem İzmir'in bu değerli kültür mirasının yok olup gitmesini engelliyor hem de kullanılmayan benzeri yapıların başına geldiği gibi binayı çöküntü olmaktan, berduşların, madde bağımlılarının istilasından koruyor. 

İnternet bağlantısının olmadığı, modern kütüphane teknolojilerinin kullanılamadığı, ısınmada sorunlar yaşanan, geleneksel usullerle, kartlara kayıt yapılmak suretiyle ödünç kitap hizmetinin verildiği kitaplık aslına bakarsanız, 2014 yılında İl Kültür Turizm Müdürlüğü'nün hazırlattığı Kütüphane ve Kültürel Tesis onaylı projenin ilk adımı olarak açılmış. Ancak proje ödeneksizlik, yetki ve kullanım kararına ilişkin karmaşa yüzünden bir türlü yaşama geçememiş. Mülkiyeti uzun yıllar Kültür ve Turizm Bakanlığı ile Sağlık Bakanlığı arasında gidip gelen, 1996 yılında Kültür ve Turizm Bakanlığı'na 49 yıllığına tahsis edilen köşk en son 2014 yılında onarılmış. Son onarımın üzerinden altı yıl geçen köşkün müştemilatı, bugün kitaplık olarak kullanıldığı ve görevliler bulunduğu için iyi durumda. Ancak yıllar içinde üç kez kapsamlı onarımdan geçen görkemli yapının çatısında akmalar, tavan ve taban döşemelerinde çürümeler başlamış yeniden. 

Müştemilat bölümündeki kütüphanede bugün 1500 dolayında kitap bulunuyor. Hafta içi her gün 08.30 - 17.30 arası ödünç kitap almak isteyen okurlara hizmet veriyor. Okuma salonu ise ısınma sorununa karşın, kitaplarını okumak ders çalışmak isteyen öğrenciler için yine de açık. Ancak şu sıra Kültür ve Turizm Bakanlığı'na bağlı tüm kütüphaneler gibi koronavirüs nedeniyle burada da hizmet verilemiyor. 

Görkemli köşkün kitaplığı da görkemliydi

Köşkün zemin katında, arkadaki kubbe tavanlı, camekanlı kış bahçesine panjurlu pencerelerle açılan bölümde çalışma odası olarak da kullanılan görkemli bir kütüphane bulunduğu biliniyor. İnternette araştırma yaparken Levantine Heritage sitesinde karşıma çıkan Forbes Albümü'nde görülen, aile üyelerinden olduğu tahmin edilen David Forbes'in adını taşıyan ve üstünde Forbes Köşkü'nün çiziminin bulunduğu Exlibris (4) çalışması da bu görüşü destekliyor. 

Doktora tezini 2004 yılında Buca ve Bornova'daki Levanten Köşkleri üzerine yapan Dokuz Eylül Üniversitesi Mimarlık Fakültesi Restorasyon Anabilim Dalı Öğretim Görevlisi Prof. Dr. Hümeyra Birol (5) Forbes Köşkü'ndeki kütüphane salonunun son dönem tanıklarından biri. Prof. Dr. Birol, "Farklı nedenlerle birçok kez gitme olanağı bulduğum Forbes Köşkü'nün kış bahçesine açılan çalışma odası - kitaplık diyebileceğimiz bölümündeki ahşap kitap dolaplarını görmüştüm. Pencereler dışındaki tüm bölümler kütüphanenin dolaplarıyla doluydu ve o dönem bazılarında cam bile vardı diye anımsıyorum" diyor. 

Köşke ilişkin son proje yapıldığında İzmir İl Kültür ve Turizm Müdürü olarak görev yapan Abdülaziz Ediz,  Forbes Köşkü'nün kütüphanenin yanı sıra resim, heykel, sergi alanı; kültürel ve sosyal etkinliklerin yapılacağı bir alan olarak kullanılmasının öngörüldüğünü anlatıyor.  "Köşkün bir bölümünde aynı zamanda İzmir'de önemli bir kültür mirası olan Levanten ailelerin günlük yaşamını yansıtan bir Levanten Anı Evi açılacaktı" diyen Ediz, "Bina İzmir için önemli bir kültürel miras. Kültür Bakanlığı'nın bu kültür varlığına mutlaka sahip çıkması gerek" görüşünü dile getiriyor.

Levanten Derneği Başkan Yardımcısı Rehber Enrico Filipuci ise İzmir'de bir Levanten Müzesi açmanın gerekliliğine değinirken, kuruluş evresinde derneklerinin ilk hedefleri arasında böyle bir müzenin yer aldığını söylüyor. Bu amaçla belediyelerle, kurumlarla görüşmeler yaptıklarını belirten Filipuci, "Kapalı olduğu için Forbes Köşkü'nün içini gezip göremedim ama çok isterim. Keşke böyle bir yapı için bir çalışma yapabilsek" diyor. 

(1) İzmir Konutlarında Karosimanlar - Ayşegül Uçar - Sanat Tarihi Dergisi - Cilt:XXIII - Sayı:1, Nisan/2014,67 - 81

(2) Feyyaz Erpi - İzmir'de Levanten Mimarisi - Mimarlık Dergisi, Sayı 1/Ocak 1975

(3) Lokman Hekim Journal - XI. National Conference on the History of Turkish Pharmacy 25 - 28 May 2014 - Meyan Kökü ve İzmir, Bülent Kıran, Eren Akçiçek 

(4) Ekslibris, kitapseverlerin kitaplarının iç kapağına yapıştırdıkları, üzerinde adlarının ve farklı konularda resimlerin yer aldığı küçük boyutlu grafik çalışmalardır. Kitabın kartviziti ya da tapusu olarak da bilinir.

(5) Hümeyra Birol - 19. Yüzyıl Batılılaşma Kesitinde, Bornova ve Buca Levanten Köşkleri - Mekansal Kimliğinin İrdelenmesi - DEÜ Fen Bilimleri Enstitüsü Doktora Tezi - Mimarlık Anabilim Dalı, Restorasyon Programı 

***

Doğa Kütüphanesi kapılarını açtı

Seferihisar'ın Orhanlı Köyü'nde Mart ayı içinde hizmet vermeye başlayan Doğa Kütüphanesi doğa koruma ve doğa kültürü üzerine çalışmalar yapan araştırmacılar için kapılarını açtı. Doğa Okulu'nun araştırma binası içinde yer alan konu kütüphanesinde çalışmalar 2018 yılından bu yana sürdürülüyor. Kütüphanede kuşlar, tehlikedeki türler, önemli doğa alanları, önemli kuş alanları ve kadim üretim havzaları başta olmak üzere biyolojik çeşitliliğin korunması, doğa kültürü, doğa hukuku, doğa felsefesi, doğa okuryazarlığı, doğa sanatları ile ilgili kitaplar, dergiler, raporlar, tezler, araştırmalar yer alıyor. Doğa koruma alanında Türkiye’deki ve dünyadaki bilgi kaynaklarını derleyerek araştırmacıların kullanımına sunmayı hedefleyen kütüphane doğa kültürünü yansıtan halkbilim, masallar, gelenek görenekleri ve yaşam öğretilerini içeren eserler de içeriyor. 

Doğa Derneği’nin arşivi ile Tansu Gürpınar, Güven Eken ve Özcan Yüksek’in özel koleksiyonlarının yer aldığı Doğa Kütüphanesi'ne doğa kültürü, doğa araştırmaları, doğa koruma konularında bilgi kaynaklarını paylaşmak isteyen herkes katkılı olabiliyor.  Kütüphane ile ilgili her türlü soru ve öneriler için kütüphane sorumlusu Şeref Demirtaş 0 530 346 27 88 nolu telefonla destek veriyor. Haftanın altı günü  08.30 – 18.00 saatleri arasında açık olan, üyelik gerektirmeyen kütüphane koronavirüs önlemleri gereği 1 Mayıs 2020 gününe kadar kapalı.

[ngg src="galleries" ids="8" display="basic_imagebrowser"]

***

Raşel Rakella Asal yazarlık serüvenini anlattı

Yazar, sanat insanı ve rehber Raşel Rakella Asal, İzmir Araştırmaları Derneği (İZARDER) tarafından düzenlenen Mart ayı sohbet toplantısının konuğu oldu. Yakın Kitabevi'nde düzenlenen toplantının yöneticiliğini İZARDER kurucu üyesi M. Osman Akbaşak yaptı. Yazarlık serüvenini, kitaplarının yazılış öyküsünü paylaşan Asal,  edebiyat dünyasıyla tanışmasını uzun yıllar yaptığı rehberliğe borçlu olduğunu anlatarak şunları söyledi:

"Yazabilmek için önce eğitim almam gerektiğini düşündüm ve Ankara'da Uğur Mumcu Araştırmacı Gazetecilik Vakfı'na (um:ag) başvurdum. Orada aldığımız eğitimler, deneme çalışmaları gerçekten de son derece yararlı oldu benim için. Özellikle bize ders veren değerli yazarlardan Mehmet Eroğlu ile tanışmam benim için bir dönüm noktası oldu. Yavaş yavaş yazma eyleminin içinde buldum kendimi ve eksik olan yönlerimi tamamlamaya başladım. Uğur Mumcu Vakfı'ndaki eğitimin ardından da Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi'ne konuk öğrenci olarak dört yıl devam ettim. İlk zamanlar zor olsa da zaman içinde metni okumayı, yazmayı anlıyorsunuz, yazma eyleminin içinde buluyorsunuz kendinizi.”

Yazar Raşel Rakella Asal'ın "Volga Hüznü", "Her Şey Sanki Bir Eski Zaman Düşünde Şimdi", "Duyuyor musun Kalbim?", "İşte Bizim Gül Sokak" ve "Cecile" adlı kitapları bulunuyor. Yazarın www.kentyasam.com haber sitesinin yanı sıra kültür edebiyat sitelerinde de yazıları yayımlanıyor.

[ngg src="galleries" ids="7" display="basic_imagebrowser"]

***

Korona günlerinde evde kitap okuyoruz

Okullar koronavirüs nedeniyle zorunlu tatile girince anne babaların en büyük kaygılarından biri "Çocukları evde nasıl oyalayacağız, evde bütün gün ne yapacağız?" oldu. Bir süre önce Ebeveynus Dergisi'ni yayımlayan meslektaşlarımız Halime ve Hakan Kahveci çiftinin çocukları Elvan ve Kerem'in etkinliği, çözüm üretmeye çalışan ailelere katkılı oldu. İTÜ Geliştirme Vakfı Okulları Beylerbeyi Ortaokulu 6. sınıf öğrencisi Elvan Kahveci (11.5) ile Üsküdar Amerikan Lisesi hazırlık sınıfı öğrencisi Kerem Kahveci (14), akşamları sosyal medya üzerinden canlı video izleme partisi düzenleyerek seçtikleri kitaplardan bölümler okumaya başladı. 

Her akşam saat 21.00 dolayında Elvan ile Kerem'in hangi kitaptan bölümler okuyacağını merakla bekler olduk. Geçmiş yıllarda radyoda dinlediğimiz "arkası yarın" programlarının tadında etkinliğin izleyicisi sayısı her geçen gün artıyor. Yaklaşık 10 - 15 dakika süren bu okumalara gelen tepkilerse çok keyifli ve bu güzel çalışmayı destekler nitelikte. En güzel ve en yararlı arkadaşlığın kitap arkadaşlığı olduğunu yeniden anımsatan zorunlu koronavirüs tatilinde Kerem ve Elvan'ın etkinliği hem çok değerli hem de saygıdeğer bir çaba. İki kardeşin keyif veren neşeli okumalarını, Ebeveynus’un YouTube kanalından izleyebilirsiniz. 

[ngg src="galleries" ids="9" display="basic_imagebrowser"]

***

Kitapların en yakın dostumuz olduğunu yeniden anımsadık

Koronavirüs salgını nedeniyle evlerimize çekilirken, herkes en yakın dostunun kitaplar olduğunu anımsadı yeniden. Nisan ayında düzenlenecek 25. TÜYAP İzmir Kitap Fuarı salgın önlemleri kapsamında 30 Mayıs - 7 Haziran 2020 tarihlerine ertelendi. Türkiye'de 1964 yılından beri mart ayının son pazartesi günü başlayan Kütüphane Haftası iptal edildi. Kütüphaneler kapalı. Kitapevleri çalışma saatlerini değiştirdi ya da bir süreliğine iş yerlerini kapattı. Bu nedenle kitap evlerinden aldığımız çok satanlar listesini yayımlayamıyoruz. Bu süreçte kitaplıklarımızda uzun zamandır okunmayı bekleyen kitaplarla buluştuk. Az hasarla atlatmayı dilediğimiz bu günlerde yaşananları eminim birkaç yıllık süreçte bir roman, hikaye olarak okuyacağız. Sağlıklı ve kitaplı günlerde görüşmek dileğiyle...

Yazar Saadet Erciyas'ın önceki "Kitap Dostu" yazıları

[catlist id=58 pagination=no]