A’dan Z’ye Mısır ve Nil gezisinden notlarıma ilişkin paylaşımlarım bu yazıyla son buluyor…

Yazmanlık: Eski Mısırlılar her şeyi yazılı kayıt altına alan bir ulustu. Bu nedenle yazmak ve yazmanlık çok önemliydi. Eski Mısır’da yazıcı olmak çok ayrıcalıklı bir meslekti. Mısır’da iktidarın temel anahtarı okuryazar olmaktı.

Firavun ailesi ve saray memurlarının erkek çocukları” Kraliyet Çocuklar Evi” adıyla anılan eğitim merkezinde Baş Yazman’ın rehberliğinde eğitime alınırdı. Saraylı kadınlar ise ancak kendilerine yetecek kadar okuma yazma öğreniyorlardı.

Küçük yaştaki çocuklar sert bir disiplin altında örnek metinleri papirüslere kopyalama yoluyla yazmayı ve okumayı öğreniyorlardı. Sert disiplin prensleri ve arkadaşlarını devlet görevlerine hazırlıyordu. Okuma ve yazma yeterince öğrenildikten sonra o dönemin diplomasi dili olan Babil çivi yazısı eğitimine geçiliyordu.

Sarayda ya da tapınaklarda bir yazman olarak işe girmek hayatı tok ve konforlu yaşamak demekti. Birçok yazman vergiden muaftı.
Hiyeroglif kazıcıları ise usta-çırak ilişkisi ile bu işi öğrenen bir zanaatkâr olarak görülüyordu. Ancak zaman zaman hatalı işler de yapılıyordu. Tapınaklarda hatalı yazılmış, silinmeye çalışılmış bir çok hiyeroglif örnekleri gördük. Papirüs ya da kil tablet yazmanlığı kadar olmasa da hiyeroglif kazıcıları da tarla da çalışanlara göre iyi bir yaşam sürebiliyorlardı.

Mesleğinde ünlenen ve ikinci yaşamında da bu mesleği yapmak isteyen yazmanlar, mezarlarına kendi heykellerini koydurtmaya başladılar. Böylece Eski Mısır’da Yazman Heykelciliği akımı gelişti. Mısır Müzesi ve İmhotep Müzesi’nde birçok yazman heykeli gördüm.

Bugün Eski Mısır’a dair birçok söz söyleyebiliyoruz. Bilim insanları Eski Mısır’a dair birçok araştırma ve inceleme yapabiliyor. Bunu Eski Mısırlıların yazıya ve yazmanlık mesleğine verdiği önem sayesinde yapabiliyoruz.

Wilkinson, Sir John Gardner: Eski Mısır’ın değerini ve önemini dünyaya tanıtan, ilk ve önemli yazılı belgeleri hazırlayan Wilkinson, İngiltere’de Mısırbilimi’nin babası olarak anılır.
Wilkinson, 1797 –1875 yılları arasında İngiltere’de yaşadı. 24 yaşında Mısır’a gitti.12 yıl boyunca bilinen bütün kazı sahalarını gezdi. Mezar sahnelerini, yazıtları kopyaladı. Bütün firavun anıtlarını gezdi ve yazılı kayıtlarını çıkardı. İngiltere’ye döndükten sonra bütün bu çalışmalarını 4 yıl boyunca derleyip topladı.

İki ciltlik Modern Mısır ve Teb (Modern Egypt and Thebes) ile 3 ciltlik Eski Mısırlıların Örf ve Adetleri (Manner and Customs of the Ancient Egyptians) adlı eserlerini yayınladı. Bu eserler Eski Mısır uygarlığına ait o zamana kadar yazılmış en büyük araştırma ve inceleme kitapları sayıldı. Halen de bilim insanlarınca öyle kabul edilmektedir.

Wilkinson çağının en ünlü ve saygı duyulan Mısırbilimcisi olmuştur. Akranı Champollion ile birlikte Mısırbiliminin kurucusu olarak kabul edilmiştir.

Çalışmaları ve bilime katkılarından dolayı “Sir” unvanı verilmiştir. Günümüzde de kitapları birçok ülkede ilgi görmektedir.

Winter Palace Oteli: Mısır gezimizin Luksor bölümünde gemimiz bir gece Nil kıyısında demirli kaldı. Rehberlerimiz bizi akşamüzeri yürüme uzaklığında bulunan çok özel bir otele götürdüler. Luksor tapınaklarına yakın ve Nil manzaralı otel gerçekten görülmeye değerdi.

1905 yılında İngiliz kolonyal mimari tarzında yapılmış otel oldukça gösterişliydi. Klasik tarzda ağır mobilyalar, el dokuma halılar, yağlıboya tablolar, antika eşyalarla döşenmişti. Otelin alt katında lokanta, kafeterya ve bar bulunuyordu. Odalarını görmedik.

Arka bahçe ise gizli bir cennet gibiydi. Palmiye ağaçları, yeşil alanlar ve süs bitkileriyle çevrili yüzme havuzu, güneşlenme ve dinlenme alanları bulunuyordu. Ayrıca bahçede de bar ve çayevi vardı.

Otelin ön girişinin alt katında oldukça gösterişli hediyelik eşya ve kitap dükkânları vardı.

Winter Palace oteli, Luksor’a gelen devlet büyükleri, zenginler ve ünlü kişilerin konuk edildiği en önemli otelmiş. Ayrıca Agatha Christe Nil’de Ölüm adlı kitabını bu otelde yazmış. Ancak oteli önemli kılan başka bir olay daha var: Howard Carter, Tutankamon’un mezarını bulduğunu bu otelde dünyaya ilan etmiş. Bu önemli gelişmenin anısına otelin giriş holüne kitap şeklinde bir anı heykeli yapılmış.

Howard Carter ve Winter Palace oteli ile ilgili anıt.

Bitirirken…

15-22 Şubat 2019 yılında gerçekleştirdiğim Mısır ve Nil gezisine dair izlenimlerime ait notlarımın sonuna geldim.
Yaklaşık 21 aydır süren bu yazı dizisinde, 146 konu başlığı altında, hem Antik Mısır hem de günümüz Mısır’ına dair önemli bilgileri ve gözlemlerimi aktarmaya çalıştım. Bu yazı dizisini hazırlarken Eski Mısır kültürünün önemine dair de birçok şey öğrendim. Dilerim okuyanlar da bu önemli uygarlığa dair bilgiler edinebilmiştir. Yazıma Eski Mısır’dan bir aşk şiiri ile son veriyorum:

Sevgi Ezgileri 2

Hiçbir şey ayıramaz beni, hiçbir şey
Karşı kıyıda duran sevgilimden

Aramızda ırmak akıyor akmasına:
Selin yaman gücü var,
Sığ kıyıda koca timsah bekliyor.

Timsah umurumda değil, ırmağa girip
Sularla boğuşuyorum, yüreğim sapasağlam
Timsah gözümde fare kadar,
Sel ayağının altında toprak sanki.

Bana bu gücü veren aşkın büyüsü…
Durup bakıyorum, yüreğimde coşkun arzu.
Sevgilim de karşıda durmuş, beni seyrediyor.
Irmak, bizim büyülü denizimiz.

Eski Mısır’dan Şiirler/Haz: Talât Halit Salman

Başlıca Kaynaklar:

Aşağıda verdiğim yazılı kaynaklar listesini, aynı zamanda Eski Mısır’ı öğrenmek için kitap önerileri olarak düşünebilirsiniz.

1. Eski Mısır-Toby Wilkinson / Say Yayınları 2019
2. Mısır ve Antik Yakındoğu’nun Kültür Tarihi-Egon Friedel / Dost Yayınları 2006
3. Tanrılar, Mezarlar ve Bilginler-Arkeolojinin Romanı-C.W.Ceram / Dost Yayınları 9.Baskı-2011
4. Mısır, Yunan ve Roma- Antik Akdeniz Uygarlıkları / Charles Freman / Dost Yayınları 3.Baskı-2010
5. Eski Mısır’dan Şiirler Haz: Talât Sait Halman/Yapı Kredi Yayınları 4.baskı-2019

Diğer Kaynaklar:

• Wikipedia
• Tarihpedia
• www.hurriyet.com.tr
• www.arkeofili.com.tr
• www.gzt.com.tr
• www.matematiksel.org
• www.misirkultur.net
• www.gazeteduvar