İzmir'in ilk müslüman Türk fotoğrafçılarından Hamza Rüstem'in yaşamını anlatan "Girit'ten İzmir'e Öncü Bir Fotoğrafçının Hikayesi: Hamza Rüstem" kitabı İzmir Kalkınma Ajansı Kültür Yayınları'nca yayımlandı. "İzmir'in Kültür İnsanları" serisinden çıkan, Hamza Rüstem'in torunu Mert Rüstem'in kaleme aldığı kitabı İZKA Kültür Yayınları Genel Yayın Yönetmeni Mehmed Akif Köseoğlu ve Güray Gümüş yayıma hazırladı.

Hamza Rüstem, Girit'te ilk Müslüman fotoğrafçı olan Bahaeddin Bey'den devraldığı fotoğrafhaneyi girişimciliği ve vizyonuyla büyütmüş. Lozan Barış Antlaşması'na ek olarak yapılan Mübadele Sözleşmesi gereği 1925 yılında Girit’ten İzmir’e gelen Hamza Rüstem, başarısını geldikleri kentte de sürdürmüş.

Hamza Rüstem, 100 yıl önce Kemeraltı’nda açtığı fotoğrafhanesiyle kentini kayda geçirmiş ve ardında görkemli bir görsel arşiv bırakmış. Kentte yaşanan büyük yangın sonrası çok az sayıda fotoğrafçının olması bu genç ve çalışkan girişimciye yeni bir yaşam kuracağı İzmir'de de başarının yollarını açmış. 

İzmir Kalkınma Ajansı Kültür Yayınları'nca yayımlanan kitap Hamza Rüstem'in doğup büyüdüğü Girit'ten başlayarak yaşamını sürdürdüğü İzmir'de yaptığı çalışmaları torunun anlatımıyla aktarıyor. Günümüzde Rüstem ailesinin fotoğrafçılık geleneğini sürdüren ve çabasıyla aile mirasını kentin mirasına dönüştürmeyi başaran koleksiyoner Mert Rüstem, hayatı boyunca gurur duyduğu ailesine ilişkin kaleme aldığı kitabının önsözünde şu görüşleri dile getiriyor:

"Hamza Rüstem’in torunu, Nuri Rüstem’in yeğeni ve Metin Rüstem’in oğlu olmak benim için iftihar kaynağı olmuştur. Türkiye’de fotoğrafçılığın öğrenilmesini, sevilmesini ve örgütlü bir meslek hâline gelmesini sağlayan, Girit’te geçirdiği yıllarda başladığı belgeleme ve arşiv oluşturma çalışmalarına erken Cumhuriyet döneminde İzmir ve çevresinde devam ederek bize eşsiz bir görsel hafıza bırakan büyükbabam Hamza Rüstem’in hayat hikâyesini zengin bir fotoğraf seçkisiyle beraber anlatmayı amaçladım."

Rüstem ailesinin üçüncü kuşak üyelerinden Selma Rüstem Aysu, kitabın sunuş yazısında büyükbabası Hamza Rüstem'in İzmir'in ilk müslüman fotoğrafçılarından biri olarak şehrin belleğine katkı sağladığını anlatıyor. Torunlar olarak fotoğraflarla büyüdüklerini belirten Aysu, özel günlerde evde ve stüdyoda çekilen fotoğrafların kendileri için yaşamın bir parçası olduğunu dile getiriyor.

Kitap, Rüstem ailesi bireylerinin yanı sıra hem Girit'in hem de yangın sonrası İzmir'in günlük yaşamına dair detayları görmemizi sağlıyor. Hamza Rüstem'in çalışkanlığı ve girişimciliğiyle, ailesinin yanısıra ekibi ve malzemelerini alıp mübadeleyle geldiği İzmir'de yeni bir yaşam kurarken mesleği açıdan önüne çıkan fırsatları da görecek bir vizyona sahip olduğu anlaşılıyor. 

Yangın sonrası geldikleri kentte çok az sayıda fotoğrafçı olduğunu kısa sürede keşfeden Hamza Rüstem, mesleğini sürdürmek için Kemeraltı Emirler Çarşısı - Başdurak yöresinde iki katlı bir fotoğrafhane açmış. Mesleğindeki yenilikleri takip etmiş, dönemin basın kuruluşlarını da destekleyen fotoğraflar çekmenin yanı sıra fotomuhabirliği yapmış, İzmir'de meydana gelen olayları kayda geçirmiş. Rüstem'in İzmir Enternasyonal Fuarı'nda sergilik açarak kendini tanıtması ne kadar geniş görüşlü olduğunu da ortaya koyuyor. 

Kitabın bölümleri

"Girit'ten İzmir'e Hamza Rüstem" kitabı "Fotoğrafın tarihçesi" ile başlıyor. "Giritli Hamza Rüstem", "İzmir'li Hamza Rüstem", "İzmir'de Hamza Rüstem'in fotoğrafçılık faaliyetleri", "Hamza Rüstem'in Türk fotoğrafçılığına hizmetleri", "İzmir kent belleği olarak Hamza Rüstem'in fotoğrafları", "Nev'i şahsına münhasır bir karakter" bölümleriyle sürüyor. 

Ailenin üçüncü kuşak üyesi Mert Rüstem'in arşiv ve koleksiyonundan derlenen fotoğraflarla hazırlanan kitap baskı kalitesiyle de dikkat çekiyor. Kitabın kapak rengi de Hamza Rüstem Fotoğrafhanesi'nin Kemeraltı'ndaki dükkanının rengini çağrıştırması amacıyla su yeşili olarak seçilmiş. Kitapta Hamza Rüstem'in Girit'ten gelirken getirdiği çalışma masası, bakaç, hesap makinası, rötuş masası, stüdyo ve fotoğraf makineleri fotoğraflarına da yer verilmiş.

"İzmir fotoğrafçılığının babası" olarak anılan Hamza Rüstem'in çektiği kent fotoğrafları arasında Kültürpark'ın açılışına ait olanlar ayrı bir önem taşıyor. Kentin kurtuluş günü ve milli bayram kutlamaları, kentin tarihi okullarından görüntüler, kentteki imar çalışmaları, dönemin yerel yöneticileri, İzmirli sporcular ve spor karşılaşmaları, okuma yazma seferberliği, İzmirli fotoğrafçılar kitapta paylaşılan eşsiz fotoğraflar arasında yer alıyor. 

500 adet basılan kitap https://izkakulturyayinlari.com/eser/giritten-izmire-oncu-bir-fotografcinin-hikayesi-hamza-rustem/ adresinden PDF formatında indirilebilir. 

***

İzmir Hanları Envanteri yayınlandı

İzmir Kalkınma Ajansı Hafıza İzmir ekibinin çabasıyla kayda geçirilen İzmir ekonomisinin can damarı konumundaki tarihi hanların envanteri yayımlandı. Kurum, kısa bir süre önce 

Alman mimarlık tarihçisi ve arkeolog Wolfgang Müller-Wiener’in yazdığı ve Emrah Dönmez tarafından dilimize çevrilen "İzmir Çarşısı" kitabını da yayımlamış, kitapta İzmir'in hanlarına da geniş bir yer vermişti. 

İzmir Hanları Envanter Listesi'nde, 17. yüzyılın ortalarından başlayarak artan ticaret hacminin şehirdeki en önemli yansıması olan kayda geçmiş 242 han yer alıyor. Hanlar bulundukları bölge, türleri ve mevcut durumlarına göre sıralanıyor. Bazılarının üç boyutlu modellemesinin de yapıldığı hanların envanterine https://hafizaizmir.com/izmir-hanlari-envanter-listesi/ linkinden ulaşılabiliyor.

••••

Cemal Tercan'ın yaşam öyküsü: Demirci Cemal

İzmir'in köklü sanayi kuruluşlarından Terbay Makina Endüstri ve Ticaret A.Ş. kurucularından, sanayici, esnaf örgütü lideri, eski parlamenter Cemal Tercan, 08 Aralık 2025 günü tedavi gördüğü hastanede yaşama veda etti. Tercan'ın cenazesi 10 Aralık Çarşamba günü Bostanlı Beşikçioğlu Camisi'nde kılınan namazın ardından Çeşme Çakabey Mezarlığı'nda toprağa verildi.

92 yaşında yaşamını yitiren Cemal Tercan'ın yaşam öyküsünü içeren biyografi kitabı "Cemal Tercan - Demirci Cemal" 2024 yılında Yakın Yayınları'ndan çıkmıştı. Kitabı Tercan'ın uzun yıllar birlikte çalıştığı, "sağ kolum" dediği yardımcısı Fahriye Devrim yayına hazırlamış ve geliri İzmir Esnaf ve Sanatkarlar Odaları Birliği Eğitim Fonu’na bağışlanmıştı. 

Cemal Tercan'ın Türk esnaf ve sanatkarına adadığı “Demirci Cemal” kitabı yaşam öyküsüyle başlıyor. Türkiye Büyük Millet Meclisi’nde 15, 16 ve 19. dönemde İzmir milletvekili olarak görev yapan Tercan, kitabında İzmir Demir İşleri Derneği ve İzmir Esnaf ve Sanatkarlar Dernekleri Birliği Başkanlığı görevlerinin ardından 1958 yılında İzmir Esnaf ve Sanatkarlar Odalar Birliği’nin (İESOB) yeniden kuruluşunu da anlatıyor. 

Kitapta Cemal Tercan'ın Türkiye Esnaf ve Sanatkarlar Konfederasyonu (TESK) Genel Başkanlığı dönemi, İzmir’de sanayi sitelerinin kuruluşunda ve esnaf tesislerinin yapımında yaşadıklarını ayrıntılarıyla aktarılıyor. Esnaf ve sanatkar için 65 yıla yakın bir süre hizmet veren Tercan'ın deneyimlerle yüklü yaşam öyküsünü anlattığı kitap, Türkiye'nin iş ve çalışma yaşamına dair ayrıntıları da içeriyor.

***

Yeni Çıktı:

"Rasim Efendi"

Yerel tarih araştırmacısı Abdülkadir Hazman'ın kaleme aldığı "Rasim Efendi, Kahrolsun Esaret Yaşasın Hürriyet" adlı belgesel romanı kısa bir süre önce Kil Yayınları'ndan çıktı. Roman, Milli Mücadele sırasında İzmir'de yaşanmış sıradan insanların sıra dışı kahramanlıklarından birine yer veriyor. İzmir'in işgalinde yaşanan acı olayların aktarıldığı roman dönemin Mithatpaşa İzmir Sanayi Mektebi öğretmenlerinden Halil İbrahim Efendi'nin anlatımıyla okurlara ulaşıyor. Okulun öğrencilerinden Atçalı Rasim Efendi'nin İzmir'in işgal edildiği o kara günde, Yunanlı askerlerin bastığı okulda yaptığı kahramanlık onu unutulmayan kahramanlar arasına yerleştiriyor. Kitapta Rasim Efendi'nin okul defterindeki kayıt ve şehadet bilgileri de paylaşılıyor.