Ayşe & Seniha Mayda Köşkü İzmir'in yeni sanat durağı olmaya aday

Ayşe - Seniha Mayda kardeşlerin 19. yüzyıldan kalma köşkünü restore ettiren iş insanı Lucien Arkas İzmir'e yeni bir sanat merkezi kazandırdı. Arkas Holding'in altıncı sanat durağı “Arkas Sanat Göztepe - Ayşe & Seniha Mayda Köşkü” İzmir'in Göztepe semtinde kapılarını açtı.

Kendisi başlı başına bir sanat eseri olan ve İzmirliler’in "Ayşe Mayda Köşkü" olarak tanıdığı köşkte Arkas'ın “Türk resim sanatı koleksiyonu” sergileniyor. Sergi, geç Osmanlı Dönemi’nden 20. yüzyılın ikinci yarısına kadar uzanan, iki yüzü aşkın resim seçkisini kapsıyor. 

Koleksiyonda Hoca Ali Rıza, Halil Paşa, Nazmi Ziya, İbrahim Çallı ve Şevket Dağ gibi önemli sanatçıların eserlerinin yanı sıra modern dönemin önde gelen temsilcileri Nejad Devrim, Eren Eyüboğlu, Nurullah Berk, Nuri İyem ve Burhan Doğançay’ın çalışmaları izlenebiliyor. Arkas Sanat Göztepe - Ayşe & Seniha Mayda Köşkü'nü sergi kurgusu, müzecilik ve editörlük alanında çalışmalarını sürdüren Ali Kemal Ertem yönetiyor.

Bahçesi kent içinde bir vaha

Göztepe'de yüksek binalar arasında kalan köşkün bahçesi adeta bir vaha izlenimi veriyor. Bu vaha, bir dönem Uşakizade Köşkü'nü de içine alan, "Sadık Bey bahçesi" olarak anılan alana komşu, kentin muhteşem mesire ve eğlence yerlerinden geriye kalan nadide, küçük bir miras alanı adeta. 

Bahçeye adım attığınız an sizi çam, fıstık çamı, kızılçam, sedir ağaçları, akçaağaç, akasya, dut, defne, erguvan, ıhlamur, jakaranda, Japon soforası, karaağaç, karabiber, keçiboynuzu, kokar ağaç, tespih ağacı ve zeytin ağacı karşılıyor. Köşkün arka bahçesinde yer alan gölet, küçük havuz ziyaretçilere nefes aldırıyor.

Bir dönem sahibesi Ayşe Mayda'nın dostlarıyla neşeli toplantılara ev sahipliği yapan köşkün bahçesinin bitki örtüsünün yanında en dikkat çeken yönlerinden biri doğal taşları. Bahçedeki doğal taşlar büyük İzmir yangının ardından harabeye dönen ve enkazların kaldırılmasından sonra dönemin İzmir Belediye Başkanı Dr. Behçet Uz’un öngörüsüyle Kültürpark’a dönüştürülen alandan getirilmiş. 

Yangın sonrası küle dönen yapıların enkazları temizlenirken çıkan molozların taşıma işi at arabalarıyla nakliyecilik yapan Ayşe Mayda'nın babasına verilmiş. Belediye taşıma hizmetinin bedelini, alandan çıkartılan sokak taşlarını kendisine vererek ödemiş. Taşların bir kısmı ihtiyaç sahiplerine ve farklı kurumlara dağıtılırken, bir kısmı da köşkün bahçesinde kullanılmış.

İzmir Özel Türk Koleji Bahattin Tatış Kampüsü'yle komşu olan köşk, zarif mimarisi, iki renkli tuğlalarla bezeli cephesi, zarif dekoratif süslemeleriyle oldukça dikkat çekici bir bina. Geleneksel yapım teknikleriyle önünden geçenlerin bir kere daha dönüp baktığı köşkün içi de dışı kadar görkemli. Pencerelerdeki renkli vitraylar, tabandaki muhteşem karosiman döşemeler, yine Art Nouveau tarzının örneklerini sergileyen şömineleri, tavan süslemeleriyle görenleri hayran bırakıyor.

İzmir'in kent merkezindeki önemli sanat duraklarından biri olmaya aday olan "Arkas Sanat Göztepe - Ayşe & Seniha Mayda Köşkü"nün mimarının, Saat Kulesi'ni de tasarlayan Fransız mimar Raymond Charles Péré olduğu tahmin ediliyor. Köşkte ziyaretçilere sunulan bilgilerde konut olarak Aydın Valisi Kamil Paşa tarafından yaptırılan yapının yıllar içinde farklı işlevlerde kullanıldığı belirtiliyor. 

Arşiv belgelerine göre Musevi İnas (Kız) Mektebi, Göztepe İtalyan Mektebi, İzmir Özel Devrim Ortaokulu gibi farklı işlevlerde kullanılan köşkün son kiracısı 9 Eylül'de İzmir'e giren ilk askerlerden biri olan Mehmet Dürdali Karasan olmuş. Köşk 1928 yılında Mayda Ailesi tarafından satın alınmış. Aile 1950'li yıllarda köşke taşınmış. Ailenin kızları Seniha Mayda 2011, Ayşe Mayda ise 2021 yılındaki vefatına dek burada yaşamlarını sürdürmüş.

Ayşe - Seniha Mayda Anı Odası

Uzun süren bir restorasyon sürecinin ardından kapılarını "Arkas Sanat Göztepe - Ayşe & Seniha Mayda Köşkü" adıyla açan bu tescilli yapıyı değerli kılan sadece mimari yönü değil hiç kuşkusuz. İzmirlilerin belleğinde unutulmaz yeri olan kültür sanat insanı, hayırsever Ayşe ve Seniha Mayda kardeşlerin konutu olması burayı ayrıca değerli kılıyor. Geç Osmanlı - erken Cumhuriyet dönemi mimarisini yansıtan İzmir'in yeni sanat durağında, bu iki değerli insanın yaşamından kesitler sunan bir anı odası da hazırlanmış.

Girişte zemin katta yer alan odada ağırlıkla Ayşe Mayda'nın çocukluğu, eğitim hayatı, bitirdiği okulların diplomaları, diş hekimi olarak çalışmaları, muayenehanesinde ve evinde kullandığı özel eşyaları, şapkaları, verilen plaketler yer alıyor. Bana göre bu odadaki en özel eşyalardan biri de Seniha Hanım'ın 1938-1939 yılında kendi el yazısıyla hazırlanmış "Yemek Defteri." İçinde yemek tarifleri olan defterde Seniha Hanım'ın inci gibi el yazısıyla kaydedilmiş yemek ve içecek tarifleri yer alıyor. 

Açıkçası benim ilk kez haberdar olduğum ve sergide de hakkında fazla bilgi göremediğim Seniha Hanım'ın dikiş makinesi, tasarım eskiz defteri, kumaş kartelası dikkat çekici. Pencere içinde sergilenen bu objelerle birlikte Cumhuriyet Kız Enstitüsü 1938-1939 Müsamare Programı’nı çerçeveli olarak görünce Seniha Hanım'ın Kız Enstitüsü mezunu olduğunu düşünüyor insan. 

Ailesinin kültür mirasının taşıyıcısı kardeşlerin yaşadığı yapıda Safiye Ayla, Şerif Muhiddin Targan gibi sanatçılar, Irak Kralı gibi devlet adamları ağırlanmış. Anı odasında Ayşe ve Seniha Hanım'la yapılmış söyleşilerden alıntılar, dönem fotoğraflarının yer aldığı sürekli bir video da izlenebiliyor.

Köşkün girişinde ve çıkışında anmalık ve Arkas koleksiyonlarının yer aldığı kitapların yer aldığı satış ofisleri bulunuyor. Ayşe Mayda'nın yaşamının son yıllarını geçirdiği müştemilat bölümünün yanında ise ziyaretçilerin soluk alıp dinlenebileceği keyifli bir kafe de hazırlanmış.

Ekim ayına kadar ziyaretlerin ücretsiz olduğu "Arkas Sanat Göztepe - Ayşe & Seniha Mayda Köşkü" pazartesi hariç her gün 10.00-18.00 saatleri arası gezilebilir. 

***

Ressam Şeyda Gürsoy Çoban'dan "Zeytine Umut" sergisi 

Ressam Şeyda Gürsoy Çoban'ın "Zeytine Umut" Resim Sergisi, Alaçatı Köstem Otel'de sanatseverlerle buluştu. 15 Eylül 2025 gününe kadar açık kalacak sergide "Zeytinsiz bir hayat düşünemiyorum" diyen sanatçının, ülkemizde zeytin ağaçlarına yönelik kıyıma, zeytinliklerin maden sahalarına açılmasına tepki göstermek için yaptığı "zeytin" temalı resimler yer alıyor.

Çoban'ın 2022-2025 yılları arasında kraft kağıda kara kalem, kağıda karışık teknik ve tuval üzerine akrilik ve karışık teknikle yaptığı resimler oldukça ilgi görüyor. Sanatçı zeytine duyduğu saygıyı anlattığı sergisinde, resimlerden örneklerin yer aldığı sergisiyle aynı adı taşıyan kitabını da ziyaretçiler için imzalıyor. 

1953 yılında Samsun'da doğan sanatçı, 1979 yılında İstanbul Güzel Sanatlar Akademisi Yüksek Resim Bölümü, Prof. Adnan Çoker Atölyesi'nden mezun olmuş. İstanbul, İzmir, Antalya, Bursa, Samsun ve İtalya'da kişisel sergiler açan Çoban, çalışmalarını Bodrum'daki kendi atölyesinde sürdürüyor.