Kültür ve Turizm Bakanlığı'nın 2020 yılı bütçesinde adı geçmiyor

İzmir turizmi için büyük önem taşıyan, Alsancak'taki eski Tekel Sigara Fabrikası alanında yapılacağı duyurulan Ege Medeniyetleri Müzesi'nin yapımı bir başka bahara kaldı. İzmir'de büyük ihtiyaç duyulan müze projesi, Kültür ve Turizm Bakanı Mehmet Nuri Aksoy'un 2020 Yılı Bütçe Sunumu'nda da, bakanlığın 2020 yılı bütçe kitabında da yer almadı. Projeden bütçede söz edilmemesi, "konu başka bahara mı kaldı?" sorusunu gündeme getirdi.

Etnoğrafya Müzesi de taşınacaktı

Alsancak'taki eski Tekel Sigara Fabrikası'nın bulunduğu Konak İlçesi, Alsancak Mahallesi, Atatürk Caddesi 1125 ada 1 parselde yapılması planlanan Ege Medeniyetleri Müzesi'nin, 2019'da tamamlanan projeye göre yaklaşık 15 bin metrekarelik bir alanı kapsaması öngörülüyordu. Alanın 12-13 bin metrekaresinin sergileme alanı olarak değerlendirileceği komplekse Arkeoloji Müzesi ile teşhir ve sergileme sorunlarının yaşandığı, 2018 yılının Eylül ayında restorasyon amacıyla kapatılan İzmir Etnoğrafya Müzesi'nin de taşınacağı belirtiliyordu.

Kültür ve Turizm Bakanı Mehmet Nuri Aksoy, geçtiğimiz yıl Eylül ayında geldiği İzmir'de müze yapılması planlanan eski Tekel Fabrikası binası ve alanını İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü yetkilileriyle gezmiş, proje maketini incelemişti. Son teknolojiye göre düzenlenmesi planlanan, engellilerin de rahatça ziyaret edebileceği müzede idare binası, sergileme alanları, yeme içme mekanları, müze mağazası ve depo gibi farklı işlevler taşıyan bölümler bulunacağı dile getirilmişti.

Kompleksin 24 saat yaşayan bir alan, müzenin ise kültürel ve bilimsel etkinliklere ev sahipliği yapan, interaktif bir müze olması öngörülüyordu. Yeni müzenin yaşama geçmesi müzelerin depolarında bulunan binlerce eser için hem sergileme hem de koruma açısından büyük önem taşıdığı dile getiriliyor. Eski Tekel kampüsü içindeki sigara fabrikası ve hizmet binalarını kapsayan kompleksin, depolarda bekleyen eserlerin yanı sıra kazılarda ortaya çıkan yeni eserler için de sergileme olanağı sağlayacağı belirtiliyordu.

Ertuğrul Günay'ın Kültür ve Turizm Bakanlığı sırasında gündeme gelen Ege Uygarlıkları Müzesi, bakanlığın 2009, 2010, 2011, 2012, 2013, 2014 bütçelerinde yer bulmuştu. Bakanlığın 2015 yılı yatırım programı kültür sektörü detaylı dağılım raporunda Ege Uygarlıkları Müzesi Projesi'nin yapımı için 2014-2016 yılları için 1 milyon 250 bin lira ayrıldığı görülmüştü.

Proje 2019 yılında tamamlandı

Kültür ve Turizm Bakanlığı ile İzmir Röleve ve Anıtlar Müdürlüğü tarafından 2017 yılında İzmir Ege Medeniyetleri Müzesi proje yapım ihalesine çıkılmıştı. 7 Temmuz 2017 tarihinde sonuçlanan ihale E. S. Yapı Şehircilik Mimarlık Restorasyon San. Tic. Ltd. Şti.'de kalmıştı. 15 Ağustos 2017 tarihinde sonucu yayınlanan projenin bitiş tarihi 4 Şubat 2019 olarak açıklanmıştı. Projenin yaklaşık 1 milyon 478 bin 294 liraya mal olacağı belirtilmişti.

"Alsancak Tekel Sigara Fabrikası Dönüşüm Projesi" 2019 yılının Şubat ayında tamamlanmasına karşın müzenin yapımı aşamasına bir türlü gelinemedi. Bakanlığın 2016, 2017, 2018, 2019 ve 2020 mali yıl bütçe sunumlarında söz edilmeyen Ege Medeniyetleri Müzesi'nin adı 2020 bütçesinde de geçmedi. Bakanlığın 2020 yılı bütçesinde İzmir'le ilgili tek müze projesinin Bornova'da yapımı devam eden İzmir Edebiyat Müze Kütüphanesi olduğu görüldü.

Sertel'in soru önergesi ve Ersoy'un yanıtı

Cumhuriyet Halk Partisi (CHP) İzmir Milletvekili Atilla Sertel, 8 Ağustos 2019 günü Kültür ve Turizm Bakanı Mehmet Nuri Ersoy tarafından yazılı olarak yanıtlanması isteğiyle bir soru önergesi verdi. Bakan Ersoy'un 6 Kasım 2019 günü gelen yanıtında şu bilgiler paylaşıldı:

"İzmir İli Konak İlçesi, Alsancak Mahallesi'nde bulunan tapunun 1125 ada, 1 ve 2 parsel numaralarında kayıtlı Eski Tekel Sigara Fabrikası'nın Ege Uygarlıkları Müze Kompleksi olarak değerlendirilmesi düşüncesi üzerine Bakanlığımız 2017 yılı yatırım programı kapsamında 07.07.2017 tarihinde 1.445.400,00 TL. (KDV Dahil) bedelle ihale edilmiştir. İş kapsamında hazırlanan rölöve projeleri 07.06.2018 tarihli ve 7638 sayılı karar, restitüsyon projeleri 10.09.2018 tarihli ve 7967 sayılı karar, restorasyon projeleri ise 20.03.2019 tarihli ve 8851 sayılı kararı ile İzmir 1 Numaralı Kültür Varlıklarını Koruma Bölge Kurulunca onaylanmıştır. Söz konusu müzenin teşhir tanzim projelerine yönelik çalışmalar devam etmektedir. Ege Uygarlıkları Müze Kompleksi ile ilgili projelerin tamamlanmasını müteakiben ödenekler nispetinde uygulamaya yönelik çalışmalara başlanılacaktır. Soru önergesinde bahsi geçen projelerin rafa kaldırılmasına yönelik bir husus bulunmamaktadır."

Sigara Fabrikası 135 yıldır ayakta

Alsancak'ta eski Tekel Sigara Fabrikası'nın, Fransız sermayeli şirket Tütün Rejisi'nin kurulduğu (Régie Co-Intéressée Des Tabacs De L'empire Ottoman) 1884 ya da 1886 yılında inşa edildiği tahmin ediliyor. 20 bin metrekare alan üzerinde 12 bina bulunuyor. Uzun yıllar Tekel tarafından sigara üretiminde kullanılan fabrika 2002 yılında üretimi durdurularak kapatıldı ve Özelleştirme İdaresi'ne devredildi. Bina dönemin Kültür Bakanı Atilla Koç'un ısrarıyla dönemin Maliye Bakanı Kemal Unakıtan tarafından 2006 yılında yapılan protokolle tiyatro ve opera binası yapılmak üzere bakanlığa devredildi. Alan içindeki köşklerden biri sigara fabrikası kapandıktan sonra Tekel tarafından lokal olarak da hizmet verdi.

Alsancak'taki eski Tekel Sigara Fabrikası alanı için geçmiş yıllarda Ege Medeniyetleri Müzesi Projesi'nden önce iki önemli proje daha yapıldı. Kültür ve Turizm Bakanlığı 2007 yılında Tekel İzmir Sigara Fabrikası'nın, kültür merkezi olarak yeniden işlevlendirilmesi projesi kapsamında ihale açtı. İhaleyi 49 yıllığına, İzmir Sanat, Sergi, Kongre ve Yatırım İşletme Ticaret A.Ş. kazandı. Arkas Holding, İzmir Ekonomi Üniversitesi ve İzmir Ticaret Odası ortaklığıyla kurulan İzmir Sanat A.Ş. tarafından hazırlanan Reji İzmir projesinde müze, sergi salonları, tiyatro, sinema, sanat atölyeleri, sanatçılar sokağı, eğitim merkezi, konser binası, şehir kulübü, restoran, kafe ve 300 araçlık otopark yer alıyordu. 25 milyon lira yatırımla gerçekleştirileceği açıklanan proje, otopark alanı olarak kullanılacak alanın ikinci derece sit alanı olması nedeniyle tıkanınca Arkas Holding, projeden çekilmişti.

Eski Tekel Sigara Fabrikası alanının "özel tesis" (kültür ve sanat amaçlı eğitim ve öğretim tesisi) amaçlı kullandırılması için 2013 yılında Nevvar-Salih İşgören Vakfı'nın yaptığı başvuruya ön izin verilmişti. 25 yıllığına kiralanan alanda bulunan binaların güvenliği için personel bile görevlendirilmişti. Fabrika kampüsünü eğitim kampüsüne dönüştürmeyi planlayan Vakıf, Salih İşgören'in vasiyeti uyarınca, alanda bir kolej ve üniversite kurmak istemişti. Nevvar Salih İşgören Vakfı'nın kültür fabrikasına dönüştürmeyi planladığı çalışmalar için aldığı ön tahsis, 2016 yılında iptal edilmişti. Bakanlık, İzmir'in uzun zamandır özlemini çektiği ve ihtiyaç duyduğu Ege Uygarlıkları Müzesi'ni bu alanda yapmaya karar vermişti.